Darsning texnologik xaritasi mavzu

Mavzu: ESKIRGAN SO'ZLAR

DARSNING MAQSADI:

Ta'limiy maqsad – O’quvchilarga eskirgan so'zlar mavzusi bo’yicha yangi bilim va

ko’nikmalar hosil qilish;

Tarbiyaviy maqsad-O’quvchilarni beshikdan to qabrgacha ilm izlashga undash;

Rivojlantiruvchi maqsad – O’quvchilarni til birliklaridan unumli va o’rnida foydalanish ko’nikmalarini

rivojlantirish.

Dars turi; yangi bilim beruvchi

Dars usuli:savol-javob

Darsning jihozi: mavjud texnika vositalari, jadvallar.

Darsning rejasi:

1. Eskirgan so’zlar haqida

2.Eskirgan soz’larning turlari

3. Mashqlar bajarish

DARSNING BORISHI:

Tashkiliy qism:

a)salomlashish

b)davomatni aniqlash

d) she’riy daqiqalar

Uy vazifasini so’rash va baholash.

Mustahkamlash.

Savol va topshiriqlar

1.Tilning so'z boyligi nima uchun o'zgaradi?

2.Til qanday yo'llar bilan boyiydi?

YANGI DARSNING BAYONI

Masalan: Men undan so'radim: «Mehringni qo'yib, bunchalar saralab gul terding kimga?» Bulbul der: «Ochil, g'uncha...» (Mirtemir) Ko'chirma gap darak gap bo'lsa, qo'shtirnoqdan so'ng nuqta qo'yiladi. 83

Nuroniy chol ko'chada o'tirgan yosh bolani ko'rib so'radi: 87

-Hoy yaxshi bola, oting nima? 87

-A?-dedi bola anqovlanib. 87

-Oting nima deyapman! 87

-A, otimmi? 87

-Ha, oting! 87

-A... - o'ylanib qoldi bola. 87

-Oting anqov ekan!-dedi chol xafa bo'lib. 87

(Shukur Sa'dulla) 87

Ona: 87

-Rustam, devorga nima deb yozyapsan? O'g'il: 87

-Devorga yozmang, yomon bo'ladi,-deb... 87

(«Gulxan»dan) 87

Bo'lmasa eshiting, uning Cholbola bo'lishi o'zi bir ertak. 93

Odatda, buvalar, buvilar bolalarga ertak aytishadi. 93

... Sirli tushdan keyin Umidjon buvasiga ertak aytadigan bo'libdi. Uning ertaklarini buvasi gohida chuqur o'yga tolib, gohida jilmayib, gohida afsus bilan bosh chayqab eshitarkan. 93

Xullas, Umidjon deyarli har kuni bitta yangi, ibratli ertak o'ylab topib, buvasiga so'zlab beradigan bo'libdi. (N. Aminov) 93

TEMUR MALIK 115

Shiyponning o‘ng tomoni katta gulzor. Atrofiga jambil, rayhon o‘rtasiga anvoyi xil rangdagi atirgullar ekilgan. Choyxonaga kelgan kishi bir nafas gulzor yonida turib, rayhonlarni silkitishdan, to‘yib-to‘yib hidlashdan o‘zini tiyib turolmaydi. Shu zaylda rayhonlar ertayu kech tinim bilmay silkinadi. Rayhon hidini butun tolzor bo‘ylab taratib, dimog’larni chog‘ qiladi. 250

Gul shaydosi Orif otaning-ku, ertayu kech chakkasida rayhon. Tong pallasida bir dastasini do‘ppi tagidan qistirib olganicha, yostiqqa bosh qo‘yadi-yu, rayhonni yoniga tashlaydi. Hidi kelib turmasa ishidan yanglisharmish, uyqusi qocharmish. Orif ota gullar ta’rifini hikoya qilguday bo‘lsa, hamsuhbatining og‘zini ochirib qo‘yadi. Bitta rayhonning necha turini sanab, biridan birining farqini aytib beradi. Uning nazarida, gullar ichida, nainki gullar, jamiki nabodot olamida rayhondek xushbo‘yi yo‘qmish. Huda-behudaga so‘lib, qurimaydi. Dimog‘ingni chog‘ qilsa, oshingni xushta’m qiladi. 250

(115 сўз, Rahmat Fayziy) 250

Tilimizning ma'lum davrida qo'llanilib, hozirgi kunda foydalanilmaydigan so'zlarga eskirgan so'zlar deyiladi. So'zlarning eskirishi ikki xil yo'l bilan amalga oshadi.1. So'z o'zi ifodalagan tushuncha bilan birgalikda eskiradi.Bunday so'zlarga tarixiy so'zlar deyiladi.i 2. So'z eskiradi, tushuncha saqlanadi va u boshqa so'z bilan nomlanadi. Ularga arxaik so'zlar deyiladi.