Dars ishlanma 10 Bosh mavzu: 4-bob favqulodda vaziyatlar sodir bo’lganda aholini muhofaza qilishning asosiy tadbirlari

5. Uyga vazifa: Uy vazifasini e’lon qilish va tushuntirish.

Dars ishlanma 12


Bosh mavzu: 3.4. Zamonaviy oddiy qirg’in qurollari
Darsning maqsadi: 1. Tarbiyaviy: Uquvchilarni vatanga muhabbat va saodat ruhida tarbiyalash.
2. Ta’limiy: Uquvchilarda xarbiy xizmatga oid boshlang’ich kunikmalarni shakillantirish.
3. Rivojlantiruvchi maqsad: Olgan bilim va kunikmalardan zarur holatlarda o’z o’rnida samarali foydalanish.
Kerakli jihoz: ________________________________________________________________________________________
Dars o’tish joyi: ________________________________________________________________________________________


Dars jarayoni: 1. Tashkiliy qism: salomlashish, davomat va o’quvchilarni darsga tayyorgarligini tekshirish. Darsga qatnashmayotgan o’quvchilarni sinf jurnaliga qayt etish.
2. uy vazifasini surash: o’tilgan mavzu yuzasidan o’quvchilar bilimini savol javob, mini test orqali sinash va faol qatnashgan o’quvchilarni baholash, bahlarni jurnalga quyish.
3. Yangi mavzu bayoni:

1. 
   Zamonaviy oddiy qirg’in qurollaridan muhofazalanish tadbirlariga nimalar
   

kiradi?
Zamonaviy oddiy qirg’in qurollaridan muhofazalanish tadbirlariga: aholini favqulodda vaziyatlardan muhofazalanishga tayyorlash (zamonaviy qirg’in vositalarini bilish; ulardan muhofazalana olish, birinchi tibbiy yordamni ko’rsata olish); o’z vaqtida va to’g’ri xabar berish; muhofaza vositalari (jamoaviy va shaxsiy, ro’yxatdagi va qo’l ostidagi)dan mohirona
foydalanish; maxsus tadbirlar (ma’muriy, tibbiy-ma’muriy, epidemiyaga qarshi, profilaktik, sanitar-gigiyenik, davolash-evakuatsiya)ni o’tkazish; evakuatsiya (oldindan o’tkaziladigan, qisman va to’liq); avariya-qutqaruv va boshqa kechiktirib bo’lmaydigan ishlarni o’tkazish kiradi.

2. 
   Bakteriyalar - …….
   

bir hujayrali mikroorganizmlar bo’lib, mikroskop ostida ko’rinadi, oddiy bo’linish yo’li bilan ko’payadi. Ular quyosh nurlaridan, zararsizlantiruvchi moddalar ta’siridan va yuqori haroratdan tez nobud bo’lishadi. Past haroratga sezgir emas, muzlashga ham chidaydi. Ba’zi bakteriyalar noqulay sharoitdan saqlanish uchun himoya qatlami hosil qilishadi yoki sporalarga o’raladi. Bakteriyalar vabo, tularemiya, sibir kuydirgisi, manqa, melioidoz kabi
kasalliklarni keltirib chiqaradi.

3. 
   Viruslar - ……
   

eng kichik bakteriyalardan ham o’lchamiga ko’ra 100 barobar kichik mikroorganizmlardir. Bakteriyalardan farqli ravishda viruslar faqat tirik to’qima hujayralari ichida rivojlanadi va hujayra paraziti hisoblanadi. Viruslar xavfli va og’ir kasalliklar - tabiiy chechak, sariq bezgak, gemorragik bezgak kasalligini keltirib chiqaradi.

4. 
   Rikketsiozlar - ……
   

viruslar va bakteriyalar orasida joylashgan mikroorganizmlar guruhidan bo’lib, tashqi ko’rinishi va o’lchamlariga ko’ra bakteriyalarga yaqin turadi. Ularni viruslarga yaqinlashtiradigan xususiyati hujayradagi parazitlikdir. Ulardan ayrimlari qurg’oqchilik va sovuqqa chidamli. Rikketsiozlar toshmali tif kasalligini keltirib chiqaradi

5. 
   Zamburug’lar - …..
   

bakteriyalardan murakkab tuzilishi va ko’payishi bilan farq qiladi. Zamburug’ sporalari qurib qolishga va quyosh nurlariga, zararsizlantiruvchi moddalar ta’siriga chidamli.

6. 
   Mikrob toksinlari - …..
   

ayrim bakteriyalar hayot faoliyatida ajratib chiqargan yuqori zaharli moddalar.

7. 
   Bakteriologik quroldan himoyalanish vositalariga nimalar kiradi?
   

• 
  shaxsiy aptechka. Uning tarkibiga: shpris-tyubikdagi og’riq qoldiruvchi vosita; fosfororganik moddalar bilan zaharlanishga qarshi dori; radiatsiyaga qarshi dorilar; bakteriyaga qarshi vositalar; ko’ngil aynishiga qarshi vosita;
  
• 
  kimyoga qarshi shaxsiy paket. Bakteriologik (biologik) vositalar bilan zararlanganda teri qoplamalari zararsizlantiriladi.
  

8. 
   Zamonaviy oddiy qirg’in qurollari nima maqsadda ishlatiladi?
   

alohida yoki ommaviy qirg’in qurollari bilan birgalikda dushman aholisi va texnikasini shikastlash, obyektlarni buzish yoki yo’q qilib yuborish maqsadida ishlatilishi mumkin.

9. 
   Oddiy portlovchi hujum vositalariga ……..
   

parchalanuvchi, fugas, kumulativ, beton buzuvchi, yondiruvchi aslahalar, hajmiy portlash qurollari kiradi.

10. 
    Fuqaro muhofazasi tizimida qanday vositalar ishlatiladi ?
    

televideniye, radio, radiorele, uyali aloqa vositalari, simli va signal beruvchi aloqa vositalari ishlatiladi.

11. 
    Xabar berishning lokal tizimi – bu ?
    

halokatli suv bosish ehtimoli mavjud hududlarda, atom energetikasi obyektlarida, kimyoviy xavfli obyektlar joylashgan hududlarda aholini zudlik bilan xabardor qilish maqsadida tashkil etiladi. Àhîliga o’z vaqtida xabar berish juda muhim. Lokal tizimlarning asosiy afzalligi tezkorlikdir.

12. 
    Xabar berishning markazlashgan tizimi – bu ?
    

- shaharlarda, tumanlarda, obyektlar va qishloq joylarida, yirik aholi punktlarida markazlashgan va markazlashmagan tarzda «Diqqat, barchaga!» signalini berish;
- mahalliy radioeshittirish stansiyalarida simli eshittirish tarmoqlari orqali aholiga og’zaki xabar berish;
- televideniye orqali xabar berish;
- signal va axborotni respublika, viloyat, shahar, tuman, vazirlik va idoralarning boshqaruv punktlariga, shahar, tuman ichki ishlar bo’limlariga yetkazish;
- mansabdor shaxslarga xonadon va xizmat telefonlaridan doimiy xabar berish orqali o’tkaziladi.
13. Nafas olish organlarini himoya qilish vositalariga …..?
filtrlovchi gazniqob, respiratorlar, changga qarshi matoli niqob, dokali niqoblar kiradi. Nafas
olish a’zolarini eng ishonchli himoya qiluvchi vosita gazdan himoyalovchi niqobdir, chunki u nafas olish a’zolarini radioaktiv, zaharlovchi moddalar va bakterial vositalardan himoya qiladi.
4. Yangi mavzuni mustahkamlash: yangi mavzu yuzasidan o’quvchilarning o’zlashtirish darajasini tezkor savollar orqali mustahkamlash, o’quvchilar tomonidan berilgan savollarga javob berish, “aqliy hujum”, “klaster” usullari yordamida mavzuni hulosalash. Faol o’quvchilarni baholash.