Дала экинларининг асосий зараркунандалари

Кураш чоралари. Эверсман қумсичқонга қарши курашиш учун рух фосфиди ёки натрий арсенит билан заҳарланган буғдой донини, кепакли ун, нон, картошка, сабзи, қовун пўчоғидан емлар тайёрланади. Бунда 3 % ли натрий арсенит эритмасига буғдой дони ивитиб қўйилади, тўғралган нон ҳўлланади, ун қориб, хамир қилинади.
Жамоа бўлиб яшайдиган дала сичқонига қарши курашиш учун рух фосфиди билан дондан заҳарли ем қандай тайёрланган бўлса, эверсман қумсичқонига қарши курашиш учун ҳам ўшандай тайёрланади.
Картошка ва қовун пўчоғига кальций ёки натрий арсенит аралаштирилади (емнинг оғирлигига нисбатан 2-3 % ҳисобида заҳар қўшилади). Картошка ёки сабзини тўғраб хомлигича эзгандан кейин 5 % миқдорда рух фосфиди қўшиб, ем тайёрлаш ҳам мумкин.
Заҳарланган емлар инларнинг чиқиш тешиклари яқинига кичик уюм қилиб қўйилади ёки атрофига сочиб қўйилади.
Кўкламда ширали ўсимликлар ўсган вақтда қумсичқонлар намликка эҳтиёж сезмайди, шунинг учун дондан тайёрланган заҳарли емларни яхши кўради; кейинчалик, чўл ўсимликлари куйиб кетганда хамир, картошка, сабзи, қовун пўчоғидан тайёрланган нам емларни ишлатиш қулай бўлади.
Қумсичқонларга қарши кураш учун газлаш методи кам қўлланилади, чунки инлари катта ва чиқиш тешиклари кўп.


Катта қумсичқон
Rhombomys opimus Licht.;
ўзбекча- каламуш, туркманча- сичан, қирғизча- мойтшиқон
Зарари. Катта қумсичқон йирик суғориш каналларининг, баъзан эса майда ариқларнинг қирғоқларини ўйиб, сувни нобуд қилади; яйловларни ўйиб ташлайди; чўлдаги иҳота дарахтларнинг кўчатларини, саксовул бутоқларини кемиради ва бундан ташқари, ўзидаги бурға орқали чума касаллигини ҳам тарқатади; баъзан катта қумсичқон баҳорикор ерлардаги буғдой ва бедага ҳам зарар етказади.
Тарқалиши. Катта қумсичқон Марказий Осиё билан Қозоғистоннинг чўлларида, ғарбда Каспий денгизининг қирғоғи ва Урал дарёсининг қуйи қисмидан тортиб, шарқда Еттисувгача ҳамма жойда, Эрон, Синьцзянь ва Мўғулистонда учрайди.
Таърифи. Катта қумсичқон қизил думли қумсичқондан бирмунча йирик бўлиб, узунлиги 17-20 см дир; устки томондаги жуни қизғиш-сариқ ёки оч сариқ кул ранг, сал-пал билинадиган оласи ҳам бор, остки томондаги жуни оқимтир, думи узун, қизғиш, учида қора ёки сарғиш қўнғир қиллари бир тутам бўлиб туради; думидаги қора қиллари думнинг ярмидан ёки бирмунча юқорироғидан бошланади; қулоқлари калта бўлиб, бошининг тахминан чорагига баравар келади.
Юқори жағ суягидаги курак тишларида узунасига кетган иккитадан эгати бор, чуқурроқ эгати тишнинг ўртасидан ўтади, равшан сезилмайдиган юза эгати тишнинг ички чеккаси яқинидан ўтади. Ҳатто вояга етган катта қумсичқонларнинг ҳам жағ тишлари илдизли бўлмайди; жағ тишларнинг чайнаш юзаси ясси бўлиб, ёнига қараб тишчалар чиққан; ички ва ташқи тишчалар бир-бирининг рўпарасида жойлашган.