Дала экинларининг асосий зараркунандалари

Кураш чоралари. Бунга қарши кураш чоралари горчица баргхўрига қарши кураш чораларидан фарқ қилмайди.
Махсар илдиз филчаси
Mesogroicus petraeus Faust.
Зарари. Махсар илдиз филчаси 1932 йилдан бошлаб зараркунанда сифатида адабиётларда (Родд, Гуссаковский ва Антова) баён қилина бошлади.
Бу филча лалмикорликдаги махсар ўсимлиги майсасининг илдиз бўғзини ҳамда поянинг қуйи қисмини кемириб яшайди, натижада ўсимлик қуриб, экин сийраклашиб қолади.
Тарқалиши. Махсар илдиз филчаси Ўзбекистонда, Тожикистонда, Туркманистонда ва Жанубий Қозоғистонда учрайди.
Таърифи. Бу қўнғизнинг бўйи 4—4,5 мм, ранги қора, кул ранг тангачалар билан қопланган, ост томонида оқиш туклар бор; қўнғиз танасидаги тангачаларнинг усти жуда нозик оқиш туклар билан, танасининг бошқа жойлари қўнғир-қора туклар билан қопланган; оёғидаги туклар оқиш; оёғининг сони қора, болдири ва панжалари сарғиш рангда бўлади. Танаси чўзиқ шаклда; орқасининг олди қисми қанотустлигининг тубидан торроқ бўлиб, икки ёни тўгараклашган; боши сал олдинга чиқиб қисқа, йўғон хартумча билан бирлашган; оёғининг сони ҳам йўғонлашган.
Ҳаёт кечириши. Бу зараркунанда ўсимликларда март охирида-апрелнинг биринчи ярмида пайдо бўлади; бу филча вояга етган ҳолда қишлайди. Махсар ўсимлиги кўкариб чиққан даврда бу илдиз филчаси далада яшаб тухумлайди, сўнгра йўқ бўлиб кетади. Вояга етган филчалар ўсимликни кемириб зиён етказади; бундай ўсимлик қуриб қолади ёки шикастланган еридан синиб тушади.
Бу зараркунанда тухумини ерга-тупроқни сал ўйиб қўяди; тухумдан чиққан личинкалар тупроқда ўсимликка зарар етказмай яшаб, ғумбакка айланади. Илдиз филча генерациясининг қанча вақтга чўзилиши аниқланган эмас.
Кураш чоралари. Махсар илдиз филчасига қарши кураш чоралари ишланган эмас. Аммо бу филча пайдо бўлиб турадиган жойларда экинни бирмунча қалинроқ экиш, қўнғиз пайдо бўлганда экинга ичдан заҳарлайдиган дорилар, масалан, париж кўки (1 л сувга 1 г париж кўки ва 2 г оҳак аралаштириб) пуркаш яхши натижа берса керак; бунда дори поядан оқиб илдиз бўғзига тушадиган қилиб пуркалади. Филча тушган экинларга кальций арсенат кукунини чангласа ҳам бўлади; бунда бир гектар экинга 8-10 кг кальций арсенат олиб, 4-5 кг чанг тупроққа ёки ўтин кулига аралаштириб чангланади. Бу филчага қарши гексахлоран дустини ҳам ишлатиб кўриш керак.