Дала экинларининг асосий зараркунандалари

Кичик махсар филчаси
Bangasternus orientalis Cap.
Зарари. Кичик махсар филчанинг личинкалари экинга худди катта махсар филчанинг личинкалари сингари зарар етказади ва кўпинча катта махсар филчанинг личинкалари билан бирга ўсимлик бошчасидаги гул тугуни ва уруғини еб қўяди. Одатда, кичик махсар филчаси катта махсар филчасидан кўп бўлади, шунинг учун у экинга кўпроқ зарар етказади.
Тарқалиши. Кичик махсар филчаси Марказий Осиёда, Кавказда ва Европанинг шарқи-жанубий қисмида учраб туради.
Таърифи. Бу филча 5-6 мм катталикда, қора тусда бўлиб, танаси кул тус ва сариқ тукчасимон тангачалардан иборат доғчалар ва қўнғирсимон ғуборлар билан қопланган.
Филча-қўнғизнинг танаси чўзиқ, икки ёни деярли параллел. Хартуми катта махсар филчасининг хартумига қараганда қисқа ва йўғон, хартумининг усти ясси, бунда узунасига ўтган эгатча йўқ. Личинкаси 8-9 мм катталикда, оқ тусда, боши сарғиш; танаси эгилган, йўғон, личинкасининг оёғи бўлмайди.
Ҳаёт кечириши. Бу филчанинг қандай ҳаёт кечириши яхши текширилган эмас. Вояга етган филча махсар далаларида катта махсар филчасидан олдинроқ-апрелнинг иккинчи ярмида-май бошларида пайдо бўлади. Бу филча бўтакуз ўти ва махсар баргларини кемириб еб яшайди, натижада баргда узун йўллар ҳосил бўлиб қолади.
Мана шу ўсимликларда май ўрталарида филча тухумлайди. Филча тухумини гул бошчасига бир неча донадан қўяди; битта гул бошчасида бир неча дона личинка ривожланади.
Май охири-июн бошида тухумдан личинка чиқиб, гул тугунчасини ейишга киришади, натижада махсар ҳосили жуда камайиб кетади.
Личинкалар июн охири-июл бошида махсар бошчасида ғумбакка айланади. Кичик махсар филчаси янги авлодининг қўнғизлари экин ҳосилини йиғиштириш кезларида ғумбакдан чиқиб, махсардан ерга тушади.
Кураш чоралари. Бунга қарши кураш катта махсар филчасига қарши кураш тадбирларидан фарқ қилмайди; бу филча тушган экинларга ғунчалаш даврида дори чангланади.


Кўкнори узунбуруни