Дала экинларининг асосий зараркунандалари

Кураш чоралари. Кураш тадбирлари жумласига баҳори ғалла экинларини барвақт экиш ва экишдан олдин уруғликни яровизация қилиб олиш киради (яровизация қилиб экилган ғалла швед пашшаси тухум қўйишга киришгунча тупланиш стадиясига ўтиб олади); аксинча кузги ғаллаларни оптимал кечикиб экиш эрта экишдан кўра анча қулайдир, чунки бунда швед пашшаси учун овқат етишмайдиган давр бирмунча ошади, шундай қилиб, кузда пашша миқдори камаяди.
Баҳори ва кузги ғалла экинлари ўриб-йиғиб олинганидан кейин анғизни дарҳол юза юмшатиб ёки ҳайдаб хас-чўпларни йўқотиш, зараркунанда таъсирига берилмайдиган навларни танлаб экиш, илғор агротехника тадбирларини (ўғитлаш, яхши парвариш қилиш) амалга ошириш ҳам пашшага қарши курашда катта аҳамиятга эга.
Бутунроссия ўсимликларни ҳимоя қилиш институти (Замбин) маълумотига қараганда, кузда ғалла кўкариб чиқиши пайтида, ғалласимон бегона ўтлар ўрилса, буларнинг ерда қолган остки қисмидан жуда кўп бачки поялар чиқиб, швед пашшасини ўзига жалб этади; пашша шу бачки поялар билан озиқланиб, шу ўтларга тухум қўяди; шундай қилиб, ғалла экинлари даласи теварагида пайдо бўлган бегона ўтларни ўриб туриш, швед пашшасидан экинга бўладиган зарарни камайтириш чораларидандир.
Швед пашшасига қарши ўсимликнинг икки баргли фазасида экинга беш фоизли ДДТ дустидан икки марта чанглаш, ҳар гал гектарига 15-20 кг дуст сарфлаш тавсия этилади (Тропкина, Ярмоленко).


Барг арракаши
Dolerus rufogeniculatus Zhel.
Зарари. Барг арракаши–ишга солинмаган ерларга ёндош лалмикордаги ёш арпа, буғдойларга зарар етказади. Жиззахда экиннинг партов ерларга чегарадош бўлган еридан 30-35 м кенгликдаги экин шу зараркунандадан нобуд бўлганлиги маълум (Родд, Гуссаковский, Антова).
Тарқалиши. Бу зараркунанда ҳозирча Ўзбекистоннинг лалми ўрта полоса туманларидагина учрайди.
Таърифи. Барг арракаши 7-8 мм катталикда; туси қора, орқасининг олдинги, ўрта орқасининг ён чизиқлари (лопастлари) ҳамда оёғи сонининг таг томони, кейинги оёғи болдирининг юқори томони зангсимон қизил рангда; урғочисида арра тишли тухум қўйгич бор, бу тухум қўйгич қорнининг остки томонидаги алоҳида створкалар (паллачалар) ичига жойлашган бўлиб, қорни тепасидан сал чиқиб туради. Қаноти шаффоф бўлиб, томирлари қорамтир кўриниб туради.
Личинкаси 15 мм гача узунликда яшил рнгда; орқаси бўйлаб ўтган иккита қирра қорамтир чизиғи бор. Танасининг юқориси ва биқинлари кўндаланг ажинли. Устки жағи яхши ривожланган. Кўкрагидаги уч жуфт оёғидан бошқа қорнида саккиз жуфт сохта оёғи бор.
Ҳаёт кечириши. Бу зараркунанданинг қандай ҳаёт кечириши ҳозирча текширилган эмас. Вояга етган арракаш эрта кўкламда учиб, ёввойи ғалласимон ўсимликларга тухум қўяди. Личинкаси апрелнинг биринчи ярмида қўриқ ер ўсимликларида пайдо бўлади; апрелнинг ўрталарида личинкалар ғалла экинларига ўтади, май ўрталарида эса ғумбакка айланиш учун ерга тушади.
Кураш чоралари. Ҳосил йиғиб-териб олинганидан кейин дала албатта ҳайдалиши керак. Личинка пайдо бўлган экин далаларига кальций арсенат кукуни чангланади; личинка даланинг четларидагина кўринса, дори даланинг четига, зараркунанда тушмаган қисмидан ҳам 6-10 м кенгликда полоса қилиб чанглаб чиқилади. Бу зараркунандага қарши гексахлоран дустини ҳам ишлатиб кўриш керак.