Dak ga yuborilsin Dekan dots. T. Jiemuratov 2014 y

O`zbekiston Respublikasida inflyatsiyaning asosiy ko`rsatkichlari, 1998-
2013 yy. (o`tgan yilning mos davriga nisbatan baholarning o`sishi, %) 
jadval 3 
Yillar 
Iste`mol baholar 
indeksi (IBI), 
jamlangan 
Oziq-ovqat 
tovarlari 
Nooziq-ovqat 
tovarlari 
Xizmatlar 
1998 
249,5 
252,7 
185,0 
465,2 
1999 
54,0 
99,3 
31,9 
100,9 
2000 
58,8 
55,2 
65,1 
71,4 
2006 
17,9 
12,6 
18,8 
52,6 
2007 
29,1 
25,6 
33,7 
43,8 
2008 
24,9 
18,9 
36,6 
47,1 
2009 
27,4 
27,9 
21,1 
36,9 
2010 
27,6 
28,0 
19,3 
41,3 
2011 
10,3 
5,4 
13,9 
30,9 
2012 
12,4 
8,5 
15,6 
30,1 
2013 
0,7 
-6,4 
7,2 
26,6 
Qat`iy belgilangan almashuv kursini joriy qilish ma`lum darajada inflyatsiyani 
jilovlab turish imkonini beradi, ammo uning moslashuvgan bo`lmaganligi sababli, 
inflyatsiyani pasayish sur`atlari sekin kechadi. Agar mamlakatda belgilangan 
nominal almashuv kursi mavjud bo`lgan sharoitda inflyatsiya darajasi savdo 
sheriklari bo`lgan mamlakatlardagiga nisbatan yuqori bo`lsa, u holda bu mamlakat 
valyutasining real almashuv kursi oshadi. Bunday sharoitda unumdorligini tegishli 
ravishda oshmasligi mamlakat korxonalari tashqi raqobatbardoshligiga jiddiy putur 
etkazadi va iqtisodiy o`sishni jilovlaydi. Halqaro amaliyotda aynan shunday bir 
nechta mamlakatlarda kuzatiladi. Masalan, 1996 yilning oxirida Chexiya 
respublikasida iqtisodiy o`sish sur`atlarining pasayishi kuzatiladi. Bu holatning 
sabablari tahlil qilinganda shu narsa ma`lum bo`ldiki, mamlakatda real ish 

---

57 
hakining o`sish sur`atlaridan yuqori bo`lgan mamlakatning eksport sohasida 
turg`unlik alomatlari paydo bo`ldi. 
Odatda, eksport sohasida hukumati tomonidan milliy valyutaning almashuv 
kursini deval`vatsiya qilinishiga olib keladi. Ammo inflyatsiyani kuchaytiruvchi 
manbadir. 
Makroiqtisodiy barqarorlikka erishilgan paytda suzib yuruvchi almashuv 
kursi markaziy bankka, mamlakatning xo`jalik sub`ektlariga ichki va tashqi 
iqtisodiy sharoitlar natijasida favqulodda yuzaga keladigan o`zgarishlarga 
moslashish imkonini berishi mumkin. Bundan tashqari, suzib yuruvchi almashuv 
kurslari mamlakatga xorijiy kapitallarni oqib kelishini kuchaytirish mumkin, 
buning natijasida esa milliy valyutaning almashuv kursi ko`tariladi, va bu holat, 
uning kursini ma`lum darajada foydalan almashuv, kursidan orqali nishon sifatida 
foydalanmaslik (kursning o`zgarishiga befarq munosabatda bo`lish) inflyatsiya 
jarayonlarinii kuchayib ketishiga olib kelishi ham mumkin. 
Bayon qilingan fikr-mulohazalarga asoslangan holda quydagi xulosani 
shakllantirish mumkin: suzib yuruvchi valyuta kursi rejimida inflyatsiyaning 
o`sishi real almashuv kursining oshirishiga olib kelishi mumkin, bu esa, mamlakat 
korxonalarininng eksport salohiyatiga salbiy ta`sir ko`rsatadi. Shu sababli, milliy 
valyuta kursiga nisbatan mezilarli taziq yuzaga kelsa, u holda milliy valyutani 
vaqti - vaqti Bilan deval`vatsiya qilib turish lozim. Agar mamlakatda milliy 
valyuta kursiga nisbatan valyuta yo`lakchasi joriy qilingan bo`lsa, u holda milliy 
valyutaning yo`lakchada tebranish diapazonini kengaytirish lozim.