Dak ga yuborilsin Dekan dots. T. Jiemuratov 2014 y

Xulosa 
 
O`tgan yilninig yakuni bo`ycha respublikamiz davlat byudjeti ortig`i bilan 
bajarildi, ko`zda tutilgan defitsit o`rniga yalpi ichki mahsulotga nisbatan 0,3 foiz 
miqdorida profitsitga erishildi. Puxta o`ylangan qat`iy pul-kredit siyosatini izchil 
olib borish tufayli inflyatsiyani ko`zda tutilgan prognoz ko`rsatkichlari 
chegarasida, ya`ni yillik 7,8 foiz darajasida saqlab qolishga erishildi. Joriy 2014 
yilni oladigan bo`lsak, o`rtacha ish haqi miqdorini byudjet sohasida – va shunga 
mos ravishda xo`jalik yurituvchi sub`ektlarda ham – 1,4 barobar oshirish ko`zda 
tutilmoqda. Inflyatsiyaning o`sish ko`rsatkichini 7-9 foiz darajasida saqlab turish 
mo`ljallanmoqda. Inflyatsiya va uning rivojlanishi alohida olingan mamlakatda 
ma`lum xususiyatlarga ega bulishi mumkin. Hozirgi davr inflyatsiyasi, utgan davr 
inflyatsiyasidan fark kiluvchi xususiyatlarga zga. Oldingi inflyatsiyalar 
vaktinchalik bulib, ular odatda urush vaktida harbiy xarajatlarni koplash uchun 
kogoz pullar chikarilishi natijasida yuzaga kelgan. Biror daromad olmasdan turib, 
ya`ni ishlab chikarish va tovarooborot sur`atlarini oshirmasdan, yoki bu 
kursatkichlar kamayib ketgan holda davlat tomonidan buladigan xarajatlarni 
moliyalashtirishning 
asosiy 
yullaridan 
biri 
kogoz 
pullarni 
muomalaga 
chik;arishdan iborat bulgan. Natijada muomalaga chikarilgan pullar, muomala 
uchun zarur bulgan oltin mikdoridan oshib ketgan va pulning real kiymati uning 
nominal kiymatidan tushib ketgan, ya`ni, xakikatda pul birligi uzida 
kursatilganidan kam oltin mikdorni ifoda kila boshlagan. Oxirgi yillarda inflyatsiya 
tez-tez uchrab turadigan jarayon bulib sifati ham uzgarib bormokda. Buning sababi 
shundaki, hozirgi kunlardagi inflyatsiya: birinchidan, uzluksiz baholarning 
oshishiga; ikkinchidan pul muomalasi konunining buzilishi natijasida umumxujalik 
mexanizmining ishdan chikishiga olib keladi. XX asr inflyatsiyasining asosiy 
sababi tovar kamyobligigina bulib kolmasdan, ishlab chiqarish va kayta ishlab 
chikarishda krizislar mavjudligi bilan ifodalanadi. Xozirgi davr inflyatsiyasi 
birinchidash; pul talabining tovar taklifidan oshishi natijasida pul muomalasi 
konunining buzilishi; ikkinchidan; - ishlab chikarishga
 
ketadigan xarajatlar 

---

66 
salmogining usishi natijasida tovarlar bahosining oshishi va shu sababli pul 
massasining ortib borishi bilan ifodalanadi. 
Iqtisodiyoti bozor munosabatlariga o`tayotgan mamlakatlarda inflyatsiyaga 
qarshi kurashish va milliy pul tizimini mustaxkamlash uchun asosan quyidagi 
chora-tadbirlar amalga oshirish lozim: 
- milliy iqtisodiyotni sog`lomlashtirish, investitsiya faoliyatining tushib ketishini 
bartaraf etish va iqtisodiy rivojlanishning oqilona darajasini ta`minlash; 
- raqobatbardosh, yuqori texnologik ishlab chiqarishni tashkil etish va uni 
rivojlantirish maqsadida davlat strategiyasini ishlab chiqish hamda uni amalga 
oshirish; 
- xalq iste`mol tovarlarini ishlab chiqaruvchi korxonalarda ishlab chiqarish 
fondlarining tarkibini o`zgartirish va unda zamonaviy texnika hamda 
texnologiyalarni joriy etish; 
-tijorat banklarining investitsiya va kredit faoliyatini rag`batlantirish; 
- soliq tizimini takomillashtirish va ushbu yo`nalishda asosiy e`tiborni 
soliqlarning rag`batlantiruvchi funktsiyasiga qaratish; 
- davlat tomonidan kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni qo`llab-
quvvatlash; 
- mamlakat ichida mahsulotlar, valyuta, kredit er, ko`chmas mulk, mehnat va 
qimmatli qog`ozlarining yagona bozorini shakllantirish hamda uni rivojlantirish; 
- pul-kredit siyosatini iqtisodiyotnign rivojlanishi holatiga asosan o`zgartirib 
turish; 
- tashqi iqtisodiy faoliyatni erkinlashtirish va mahsulotlar, ishlar, xizmatlarni 
eksport qilishni rag`batlantirish; 
- erkin bozor baholarini saqlagan holda daromadlar, xarajatlar va narx-navoni 
davlat tomonidan tartibga solish va uni nazorat qilish; 
- davlat byudjet taqchilligini noinflyatsion yo`llar bilan qisqartirish; 
- davlatning strategik oltin-valyuta zahiralarini chuqur tahlil etish va ulardan 
oqilona foydalanish. 

---

67 
Yuqorida ta`kidlab o`tilgan chora-tadbirlarni ishlab chiqish va ularni amalga 
oshirish ma`lum muddat talab etadi. Oqilona ishlab chiqilgan antiinflyatsion 
siyosatni amalga oshirish pirovard natijada milliy pul birligini mustahkamlanishiga 
va pul tizimini barqarorlashuviga olib keladi. 

---

68