D. A. Nurkeldiyeva

Kurs ishining maqsadi Maktabgacha yoshdagi nutq nuqsonli bolalar shaxs va shaxslar aro munosabatlarni o'yin faoliyati orqali rivojlantrsh va karreksiyalash
Kurs ishining vazifalari
Maktabgacha yoshdagi nutq nuqsonli bolalarni shaxs va shaxslar aro munosabatlarni shakllantrsh
Kurs ishining ob'ekti
Maktabgacha yoshdagi nutq nuqsonli bolalar
Kurs ishining predmeti
Nutq nuqsonli bolalarni o'yin faoliyati orqali shaxs va shaxslar aro munosabatlarni metodikalar orqali rivojlantrsh
Kurs ishining metodlari
O'yin faoliyatini rivojlantruvchi metodikalar orqali bolalarni shaxs va shaxslar aro munosabatlarni shakllantrsh
Kurs ishining metodik asoslari :
Harakatlar farmoni , Prezidentimiz O'zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi , " Ta'lim to'g'risida ” gi Qonuni , " 2020 yil - ilm - ma'rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili ” Davlat dasturlari , O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2017 yil 7 fevraldagi « O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish boʻyicha strategiyasi to'g'risida » gi SH.M.Mirziyoyevning ma'ruzalari , asarlaridagi ta'lim - tarbiyaga oid nazariy fikrlari , qarorlari , farmonlari , shaxsning mohiyati , faoliyati , Sharq mutafakkirlarining ta'lim - tarbiya va komil inson to'g'risidagi ta'limotlari , hamdo'stlik mamlakatlari hamda Respublikamiz olimlarining mazkur muammoga oid tadqiqot ishlari kurs ishimizning nazariy , metodologik asosini tashkil etadi .
Kurs ishining tuzilishi : Kurs ishi mundarija , kirish , ikki bob , xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro'yhatidan iborat .
Maktabgacha yoshdagi nutq nuqsonli bolalarni shaxs va shaxslar aro munosabatlarni rivojlantruvchi o'yinlar bilan mashhulotlar olib borish Kurs ishining metodologik asosi : L.R.M o'minova defektologiya fakultetini boshqarish davrida ikki kafedraning ilmiy salohiyatini oshirishga ulkan hissa qo'shdi . Shu davrda L.R.M o'minova maktab yaratdi . yetuk mutaxassislarni yetishtirib chiqishda o'ziga xos M.Yu.Ayupova , P.M Po'latova . H.M .Po'latova , N.X.Dadaxo'jayeva , D.M.Nurkeldiyeva , D.B. Yakubjanova , M. U. Hamidova U.Yu.Fayziyeva ,
L.R.M o‘minova defektologiya fakultetini boshqarish davrida ikki kafedraning ilmiy salohiyatini oshirishga ulkan hissa qo‘shdi. Shu davrda L.R.M o‘minova yetuk mutaxassislarni yetishtirib chiqishda o‘ziga xos maktab yaratdi. M.Yu.Ayupova, P.M Po‘latova. H.M .Po'latova, U.Yu.Fayziyeva, N.X.Dadaxo‘jayeva, D.M.Nurkeldiyeva, D.B. Yakubjanova, M. U. Hamidova

1.Bob NUTQ BUZILISHLARI ETIOLOGIYASI « Etiologiya

« termini grekcha so'zdan olingan bo'lib , ( etio – sabab , logos fan , o'rganish ) sabablarni o'rganuvchi fan ma'nosini bildiradi . Sababiyat muammosi qadim – qadimdan insoniyat e'tiborini o'ziga qaratib kelgan . Sabablar haqidagi fan sifatida etiologiyaning rivojlanishi tibbiy va tabiiy fanlar qatorida umumiy ilmiy taraqqiyot bilan uzviy bog'liqdir . Bundan tashqari « etiologiya « tushunchasining o'zi falsafiy kategoriyalardan biri bo'lib hisoblangani sababli , falsafaning rivojlanishiga uning ham aloqasi bordir . Yirik patafiziolog I.V. Davidovskiyning tadqiqotlari bu muammoni hal qilishga katta hissa qo'shdi . Uning yozishicha : « Har qanday asl mazmun sabablardan boshlanib keladi , ya'ni kauzallik va determenizm tushunchalaridan boshlanadi . Bu ikki bir – biriga bogʻliq , biroq har xil tushunchalar ikki tomonlama talqin etiladi . Birinchi tomondan sababiyat haqida , ya'ni sab ibat munosabatlari sifatida sharhlansa ( aslida « etiologiya « tushunchasining mazmuni shunday bo'lishi kerak ) , ikkinchi tomondan hodisalar mohiyatini bilish haqida , ya'ni uning asosida yotgan qonuniyatlarni bilish sifatida sharhlanadi « . Nutq buzilishlari etiologiyasi muammosi kasalliklarni keltirib chiqaruvchi sabablar haqidagi umumiy ta'limotlar singari uzoq tarixiy rivojlanish yo'lini bosib o'tdi . Qadimgi grek faylasufi va shifokori Gippokrat ( eramizdan . avalgi . 460-377 – yilda . ) bir qator nutq buzilishlarining sababini ko'rsatib o'tgan . Boshqa grek faylasufi Aristotel ( eramizdan . avalgi . 384-322 – yilda . ) nutq hosil bo'lish jarayonini periferik nutq apparatining anatomik tuzilishi bilan bog'lab , anatomik tuzilishdagi kamchiliklarni nutq buzilishiga sabab qilib ko'rsatgan . Yuqoridagilardan shuni aytish mumkinki , antik davr olimlarining tadqiqotlaridayoq nutq buzilishlari sabablarini tushunishda ikki yo'nalish ko'rsatilgan . Birinchi yo'nalish Gippokrat nuqtayi nazari bo'lib , bosh miyaning jarohatlanishi nutq buzilishlarining kelib chiqishiga sabab bo'luvchi bosh omil ekanligi ta'kidlangan . Ikkinchisi Aristotelga tegishli bo'lib , periferik nutq apparatining buzilishlari aynan nutq buzilishlarining sababi etib ko'rsatilgan . Nutq buzilishlari sababini o'rganishning keyingi davrlarida ham bu ikki nutqayi nazar saqlanib qolgan . Nutq buzilishlari etiologiyasi haqidagi tasavvurlar , shu muammoni o'rganishning barcha davrlarida , ular mohiyatini tushunishni ifodalaydi . Shuningdek , ma'lum davr va mualliflarning umumiy metodologik yo'nalishini ifodalaydi . Nutq buzilishlari etiologiyasida bosh miya jarohatlanishining « o'z o'rni « borligi eramizdan avvalgi 400 ming yil ilgari Gippokrat tomonidan aytib o'tilgan bo'lsa ham , bunga haqiqiy ilmiy tasdiq 1861 – yilda , fransuz shifokori Pol Broka tomonidan bosh miyada nutq markazi mavjudligi va bu markaz jarohatlanishi nutq buzilishini keltirib chiqarishi mumkinligi ko'rsatib berilgandan so'nggina berilgandir . Xuddi shunga o'xshash kashfiyot 1874 - yilda Vernike tomonidan ham amalga oshirilgan : nutqni tushunishda bosh miya qobig'ining orqa boʻlagi katta rol oʻynaydi . Bu qismda begona nutqni qabul qilish jarayoni ro'y beradi . Nutq buzilishlari etiologiyasi masalasi XX asrning 20 - yillaridan jadal ishlana boshlandi . Bu yillarda tadqiqotchilar ilk bor , kelib chiqish sabablariga qarab nutq buzilishlarini tasniflashga urindilar . S.M. Dobrogayev ( 1922 ) nutq buzilishlari sabablari orasida quyidagilarni ajratib ko'rsatgan :