Ctzbekiston respubl1kasi oliy va o rta m axsus ta 'lim vazirl1g I

Boychechak» —
bolalaming mavsumiy marosim qo‘shig‘i. Bolalar 
N av ro‘z elchisi sifatida erta bahorda d ala-tu zd a bo ychechakni 
k o ‘rishlari bilan o q u n d an guldastalar yasaganlar, tolxivichlarga 
shodalab, boshlariga gulcham bar qilib kiyganlar. So‘ngra hovlim a- 
hovli yurib, «Boychechak» qo‘shig‘ini kuylab, gul ulashib, bahor 
kelganidan xabar berganlar. B olalarning biri — yakkaxon (solo) 
to ‘rtliklam i kuylasa, qolganlari naqarotini xor b o ‘lib ijro etganlar: 
Boychechagim boylandi,
Q ozon to ‘Ia ayrondi.
Ayroningdan bermasang,
Qozonlaring vayrondi.
Qattiq yerdan qazalab chiqqan boychechak, 
Yumshoq yerdan yumalab chiqqan boychechak. 
Boychechakni tutdilar,
Tut yog'ochga osdilar.
Qilich m inan chopdilar,
Baxmal m inan yopdilar.
Q o‘shiq tugagach, boychechakchilarga sovg‘a-salom lar berishgan, 
bolalar bu larn i o ‘zaro b o ‘lib olishgan yo ham m alari birgalikda 
m ehm onnavozlik qilishgan. Q o‘shiqda ta ’riflangan boychechak -
erta bahorda ochiladigan gulgina em as, um um lashm a darajasiga 
ko‘tarilgan ram ziy obraz ham. U nda m urg‘akkina bolalik obrazi 
tajassum topgan. Xalq bolani erta bahom ing ilk guli timsolida ko‘rgan, 
bola shu gulday nozik, yoqimli navnihol va chindan ham insoniyat 
bahorining g‘unchasi tarzida e’zozlangan.
B olalar re p e rtu a rid a ibtidoiy ajdodlarim izm ng q ac h o n la rd ir 
anim istik va totem istik e ’tiqodlari asosida shakllanib, endilikda o ‘sha 
m o h iy atin i y o ‘qotgan 
yalinchoqlar
va 
hukm lagichlar
h am o n
yashamoqda.
M ohiyatan tabiat hodisalari bilan bog‘liq b o ‘lib, ibtidoiy animistik 
qarashlar zam irida vujudga kelgan va yagona vazifadoshlik kasb etgan

---

h o lda shakllangan bolalam ing m avsum - m arosim q o ‘shiqlari 
yalinchoqlar
hisoblanadi. Davrlar o ‘tishi bilan anim istik e'tiqod ham 
so‘na borgan. natijada unga daxldor m arosim ham so'ngan. Biroq 
m arosim ga oid ayrim q o ‘sh iq la r, in c h u n in , q u y o sh ga, oyga, 
kam alakka. yulduzlarga, sham olga, yom g‘irga va boshqa tabiat 
hodisalariga yalinishdan iborat anim istik mohiyatini yo‘qotgan holda 
bolalar repertuariga o ‘tib, goh rudim ent holida, goh transformatsiyaga 
uchragan holda yashay boshlagan. Bolalar repertuarida g‘oyat keng 
tarqalgan va xilm a-xil variantlarga ega «Oftob chiqdi olamga» 
yalinchog‘i bu jihatdan e'tiborga loyiq. U qish oxirlab, quyosh bulutni 
yorib ko‘ringan chog‘larda ijro etiladi. Bolalar quyoshni ko‘rishIari 
zahoti qator tizilishib, sakrab-sakrab birgalikda kuylashganlar:
Oftob chiqdi olamga,
Yugurib bordim xolamga.
Xolam: - Ana yer, - dedi,
Borib o ‘tin ter. — dedi.
0 ‘tin terdim bir quchoq.
Non yopdi o ‘ch o q -o ‘choq.
Menga berdi elakday,
0 ‘ziga oldi gilakday.
Otib urdim eshikka,
Boshim tegdi teshikka.
Y alinchoqning quyosh ko‘ringanda unga tikilib kuylanishida 
ajdodlarm izning quyoshga siglinishdan iborat qadim iy anim istik 
e’tiqodining tarixiy ildizini fahmlash qiyin emas. Gerodot ma'lumoticha, 
qadimgi massagetlar eng cho p qirotni qurbon qilib, quyosh chiqishini 
kutganlar va unga sig‘inish marosimini uyushtirganlar. To'm arisning 
quyosh nomi bilan qasamyod qilishida ham shu e ’tiqodga ishora 
qilinayotgani ayonlashadi. Shu e’tiqodning so‘nishi tufayli marosim 
ham yo‘qolgan, davrlar o‘tishi bilan bolalar qishki o‘yinida kuylanadigan 
yalinchoq shaklida saqlanib qolgan. Biroq endi animistik mohiyatini 
ham yo‘qotgan, unda yetimlik shikoyati motivini ifodalash real tus 
olgan. Bunda qishning shafqatsizligi o ‘gaylik mohiyatini ochuvchi 
ijtimoiy parallellizmni yuzaga keltirgan.