tayanch tushunchalamx
izohlang: bolalar folklori,
o n alik fo lk lo ri, alia, ay tim -o lq ish lar, erkalam a, o v u tm a c h o q ,
qiziqmachoq, qaytarmachoq, yalinchoq, hukmlagich, bolalar taqvimi,
bolalar m aishiy q o ‘shig‘i, aytishuv, arazlama, yarashtirgich, bolalar
hajviy q o ‘sh ig ‘i, b o la la r y u m o ristik q o ‘shig‘i, te g is h m a c h o q ,
masxaralama, o ‘yin, raqs, sport, chorlama, cheklashmachoq, sanam a,
tarqalm achoq, harakatli o ‘yin, m a’naviy o‘yin, tez aytish, chandish,
guldurgup.
16. T ubandagi
testlardan
to ‘g‘ri javoblarni aniqlang:
1. Erkalovchi motivdagi rasm -rusum qo‘shiqlariga nisbatan o‘zbek
bolalar folklorida qanday atam a q o ‘llanadi?
A) Erkalamalar.
B) O vutm achoqlar.
D) Q iziqm achoqlar.
E) Aytim -olqishlar.
F) Allalar.
2. Ajdodlarimizning animistik e ’tiqodlari asosida shakllanib, ham on
yashab kelayotgan bolalar folklori janri qaysi?
A) Y alinchoqlar.
B) H ukmlagichlar.
D) G uldur-guplar.
E) Sanam alar.
F) Tegishm achoqlar.
3. Ibtidoiy to tem istik qarash lar zam irida shakllangan b o la lar
q o ‘shiqlari qanday nom lanadi?
A) Y alinchoqlar.
B) G uldur-guplar.
D) H ukmlagichlar.
E) Aytim-olqishlar.
F) Cheklashmachoqlar.
4. Harakatga omuxta zavqdan jilolangan bolalar ilk qo‘shig‘i qanday
atam a bilan turkumlanadi?
A) Qiqillamalar.
B) Sanamalar.
D ) Ovutmachoqlar.
E) Alla.
F) Erkalamalar.
5. O lzbek bolalar og‘zaki poeziyasida yumoristik sayqali baland
qofiyadosh laqablar qanday atam a bilan yuritiladi?
A) Masxaralamalar.
B) Arazlagichlar.
D ) Yarashtirgichlar.
E) Tegishmachoqlar.
F) To'rtliklar.
6. Sofiya safon,
Boshida chapon.
T o ‘yga borar,
B edasturxon. — Bu sh e’r te g ish m ach o q larn in g qaysi turiga
mansub?
A) Portret-tegishmachoq.
B) Uyaltiruvchi tegishmachoq.
D) Masxaralama- tegishmachoq.
E) Epigramma- tegishmachoq.
F) Laqab- tegishmachoq.
7. Bolalar folklori namunalaridan qaysi b in bolakaylaming ijtimoiy
hodisaga tanqidiy munosabatini ifodalovchi ja n r hisoblanadi?
A) Masxaralama.
B) Guldur-gup.
D ) Tegishmachoq.
E) To‘rtlik.
F) Hukmlagich.
8. C h o r la m a la rn in g b a d iiy vazifasi q ay si ja v o b d a t o “g ‘ri
ko‘rsatilgan?
A) Bolalam ing o ‘yindagi galini aniqlaydi.
B) Bolalarni o ‘yinga chorlash uchun kuylanadi.
D) Bolalarni o ‘yindan tarqatib yuborishda kuylanadi.
E) Urishib qolgan bolalarni yarashtirish uchun kuylanadi.
F) Bolalarni bahslashishga chorlash uchun kuylanadi.
9. Qaysi javobda sanam alarga xos xususiyat no to‘g‘ri ko‘rsatilgan?
A) Sanam alar — o ‘yinboshi badihalaridir.
B) 0 ‘yin boshlashda navbatda (galda) turuvchini aniqlash uchun
aytiladi.
D ) 0 ‘yinning um um iy yo‘nalishiga poydevor soladi.
E) 0 ‘yinga kom pozitsion asos b o ‘ladi.
F) Barcha javoblar to ‘g‘ri.
10. 0 ‘yin folkloriga mansub bo‘lmagan ja n r ko‘rsatilgan javobni
toping.
A) Chorlam a.
B) Sanama.
D) Cheklashmachoq.
E) Tarqalmachoq.
F) Tegishm achoq.
11. Qaysi folklor jan ri bolalar oldiga gapirmaslik, jim turish shartini
q o ‘yadi?
A) G uldur-gup.
B) Tez aytish.
D) Chandish.
E) C heklashm achoq.
F) H ukm lagich.
12. N utq tovushlari alteratsiyasiga asoslangan bolalar folklori ja n ri
qaysi?
A) Topishm oq.
B) T o ‘rtlik.
D) Tez aytish.
E) G uldur-gup.
F) Chandish.
13. Bolalaming so‘zda laqillatish uchun aytiladigan she’rlari qanday
nomlanadi?
A) Chandish.
B) Cheklashmachoq.
D) Tegishmachoq.
E) Masxaralama.
F) Tez aytish.
14. K o‘rsatilgan janrlardan qaysi biri «onalik folklori»ga mansub
emas?
A) Alla.
B) Erkalama.
D) Ovutmachoq.
E) Yalinchoq.
F) Qiziqmachoq.
M ustaqil o‘qish uchun adabiyotlar:
1. Alla-yo alia. T o‘plovchi va nashrga tayyorlovchi O.Safarov. Т.:
« 0 ‘qituvchi», 1999.
2. Alla, alia, oppog‘im. Nashrga tayyorlovchi M .Yoqubbekova.
Т., 2002.
3. Anikin V.P. Russkie narodnie poslovisi, pogovorki, zagadki i
detskiy folklor. М ., Uchpedgiz, 1957.
4. Boychechak. Bolalar folklori. M ehnat qo‘shiqlari. T o ‘plovchi
va nashrga tayyorlovchilar. O.Safarov, K.Ochilov. Т.: F A S N , 1984.
5. Jahongirov G ‘. O 'zbek bolalar folklori. Т.: « 0 ‘qituvchi», 1978.
6.
Kapisa F.S., Kolyadich T.M. Russkiy detskiy folklor / / Uchebnoe
posobie. М.: «Flinta-Nauka», 2002.
7. Melnikov M .N. Russkiy detskiy folklor / U chebnoe posobie.
«Prosvehenie», 1987.
8.
Mirzayev Т., Safarov O., 0 ‘rayeva D. O 'zbek xalq og‘zaki
ijodi xrestomatiyasi. 0 ‘quv q o ‘llanma. —Т.: «Aloqachi», 2008.
9. Safarov O. Bolalami erkalpvchi o ‘zbek xalq q o ‘shiqlari. Т.:
«FAN», 1983.
10. Safarov O. 0 ‘zbek bolalar poetik folklori. Т.: « 0 ‘qituvchi»,
1985.
11. Chittigul. T o‘plab, nashrga tayyorlovchilar: Yo‘ldosh Sultonov,
N asim xon Rahm onov, Shomirza Turdim ov. Т.: « 0 ‘qituvchi», 1992.
12. X orazm xazinasi. T o ‘plovchi Sobir E hson Turk, nashrga
tayyorlovchi Komil N uijonov. Urganch: «Xorazm» nashriyoti, 1996.
13. Q a y n a r bu loq . 0 ‘zb ek b o la la r fo lk lo rid a n n am u n alar.
T o ‘plovchi Y o‘ldosh Sultonov. Т.: «Cho'Ipon», 1991.
14. 0 ‘zbek allalari. Qashqadaryo va Surxondaryo allalari. T o‘plab
nashrga tayyorlovchilar: T.Nafasov, K.Ochilov. Qarshi: «Nasaf»,
1994.
И З О ^Л А Р
1 И ст о р и я русской литературы. М., 1908, ст. 14.
2 М и ллер В .М .Л екции по истории русской народной словесности. М.,
1911.
* G orkiy М. Adabiyot haqida. Т.: 0 ‘zadabiynashr, 1962, 264-265-b.
4 0 ‘sha asar, 277-b.
5 Б ел и н ск и й В.Г. П олн.С обр.С оч. в 13-томах.Т. 5.М ., 1954, ст. 625
* A bdurauf Fitrat. Adabiyot qoidalari. Т.: «Oqituvchi», 1995, 82-83-b.
7 M irzayev T. Xalq baxshilarining epik repertuari. Т.: «Fan», 1979, 71-b.
8 0 ‘sha asar, 75-b.
9 H odi Zarif. 0 ‘zbek sovet folkloristikasi tarixidan / / 0 ‘zbek sovet folklori
m asalalari. Tadqiqotlar. 1-kitob. Т.: «Fan», 1970, 219-b.
10 H odi Zarif. O lsha asar, 221-b.
11 Q arang: P o ‘lkan shoir. Tadqiqotlar. 4-kitob, 65—99-b.
12 С ам ой лови ч A.H. «Pishik afsonasi» — «Сказка о кош ке», (Х ивинская
версия) / / «Ж ивая старина», 1918,в ы п .1-2, отд.2, ст.121-128; yana: Сказка
« С о р о к небы лы с» по туркм ен ., узбек, киргиз, вариантам / / «Ж ивая
стари на», 1912, вып. 2-4, ст.470-488; yana: Х и ви н ски й рассказ про анна
М урат б о в у / / «Ж ивая старина», 1908, вып.4; yana: Василев А. «Хирсиддин
палван», сартовская сказка (запиз учителя А.Василева) , Туркестанские
ведом ости.. 1909, 21ик>ня; yana: «Царевич Н азармухаммад и Царевна
Н а з а р б и б и » ,с а р т о в с к а я с к а з к а ( з а п и с у ч и т е л я А .В а с и л е в а ) , —
Т уркестан ски е ведомости, 1909, 21 ию ня.
11 H odi Zarif. 0 ‘sha asar, 221—222-b.
14 M irzayev Т ., H odi Zarif. Adabiy portret.T., 1967; Qodirov М., Muzayyana
Alaviya. Adabiy portret. Т.: FASN, 1968; O.Safarov., T o ‘ra Mirzayev. Adabiy
p o itret. Т.: A.Qodiriy nom idagi Xalq merosi nashriyoti, 2006.
15 S arim soqov B. 0 ‘zbek folklorining ja n r sostavi / / O 'zb ek folklori
ocherklari. U ch to m lik .l-to m . Т.: «Fan», 1988, 82-83-b.
,fi Гусев B.E. Э стетика ф ольклора Jl.: «Наука», 1987,ст.1б7.
17 П р о п п В .Я .П р и н ц и п к л а с с и ф и к а ц и и ф о л ь к л о р н ы х ж а н р о в //
Ф о л ьк ло р и действительность. М .,1976, ст. 34-45.
и M ahm ud Qoshg‘ariy. D evonu lug‘otit turk. Т.: «Fan», 1960, 1-tom, 357-b.
19 A.Q ayum ov. Qadim iyat obidalari. Т., 1972, 71-b.
20 Y usuf xos Hojib. Q utadg‘u bilig. T.:*FAN*,1971, 58-b.
21 0 ‘zbek adabiyoti, 1-tom, 170-b.
22 Mahmud U m ar Zamaxshariy. M uqaddim at-ul adab. 0 ‘zR FA A.Navoiy
nomidagi Til va adabiyot instituti muzey fondi. lnv. № 202, 5-b.
23Alisher Navoiy Mezon ul-avzon. M ukam m al asarlar to ‘plami. 20 tom lik.
16-tom. Т., 2000, 92-b.
24 Musaqulov A. 0 ‘zbek xalq lirikasining tarixiy asoslari va badiiyati. DDA.
Т .,1995, 15- b.
25 Жирмунский В.М.Композиция лирических стихотворений / / Теория
стиха —Л.: Советский писатель, 1975, s. 433-536; Jamol Kamol. Lirik she“riyat. Т.:
«Fan», 1986; Nosirov R. 0 ‘zbek xalq qo‘shiqlari kompozitsiyasi. NDA. Т., 2004.
26 Bu haqda qarang: Safarov O., 0 ‘rayeva D. 0 ‘zbek xalq q o ‘shiqlarida
etnopedagogik qarashlarning ifodalanishi. — Buxoro davlat universiteti ilmiy
axborotlari, 2003, 1-son, 14-21 —b.
27 Qarang: Kamol Ochil. Qaldirg‘ochni q o ‘ndirgan qo'shiq. Sam arqand:
«Zarafshon» nashriyoti, 1992, 5-b.
28 Qarang: Sarimsoqov B. M ehnat q o ‘shiqlari — Kitobda: 0 ‘zbek folklori
ocherklari, 3-tom , Т.: «FAN», 223-224-b.
29 Qarang: 0 ‘zbek folklori ocherklari, 1-tom , 262-b.
30 Bulbul taronalari. 5-tom. Т.: Fan, 1973, 123-124-b.
Я| Jo‘rayev M. 0 ‘zbeklarning sham ol bilan bog‘liq mifologik tasaw urlari: 1.
Yalli momo kulti.- O 'zbek tili va adabiyoti, 1997, 2 —son, 37-42-b.
32 0 ‘sha m aqola, 41-b.
33 Q arang: K am ol O chilov. S u n n at
to y in in g xalq o g “ zaki
ijo d id a
tasvirlanishiga doir. - O T A , 2004, 5-son, 65-b.
34 Qarang: 0 ‘TA, 1998, 1-son, 43 - b.
55 Alisher Navoiy. «Xamsa», 1960, 778-b.
*
Bu mavzuni iltimosimizga muvofiq filologiya fanlari doktori D .S .O ‘rayeva
yozdi.
36 Qarang: Bolalarni erkalovchi o'zbek xalq poeziyasi. Т., 1983.
37 Jo ‘rayev M . 0 ‘zbek xalq nasri jan rla rin i ta sn if qilish m ezonlari. —
O T A , 1996, 5-son, 28-34-b.
38 Qoshg'ariy M ahm ud. Devonu lug‘otit turk. 3-tom . Т., 1963, 168-bet.
39 Mahmud Qoshg‘ariy. Devonu lug‘otit turk. 1-tom, Т.: «FAN» , 1960, 98-b.
40 Qarang: Mallayev N .M . Navoiy ijodiyotining xalqchil negizi. Т., 1980,
130-b.
2 Alisher Navoiy. MAT. 20 tomlik. 4-tom . Т ., 1989, 225-b.
41 П ропп В.Я. Русская сказка Л., 1984, ст.173.
42 Afzalov М. 0 ‘zbek xalq ertaklari haqida. Т.: «FAN» 1964, 21-b.
43 Imomov K. 0 ‘zbek xalq prozasi. Т.: «FAN», 1981, 22-b.
44 Jum ayeva S.C h. H ayvonlar haq id ag i ertak larn in g g enetik asosi va
spesiflkasi. NDA. Т ., 1996; Usmonova Z. 0 ‘zbek ertak novellalarining o ‘ziga
xos xususiyati va badiiyati. NDA. Т ., 1999.
45 Gorkiy M. Adabiyot haqida. 1962, 319-b.
46 Grekcha
Download Do'stlaringiz bilan baham: |