Ctzbekiston respubl1kasi oliy va o rta m axsus ta 'lim vazirl1g I

Siyosiy loflarlarda
xalq vakillaridan tanlab olingan Boqi-Soqi yoki 
E sb o y -B e k b o y o b ra z la ri o rq a li siy o siy tu s o lg a n v o q e a la r 
m ubolag‘alashtiriiib keltiriladi. Ularda siyosiy ruh, siyosiy kayfiyat, 
voqelikka siyosiy munosabat ustunlik qiladi:
«A m erikalik» sug‘u rtac h i lo fch ilar bilan to sh k e n tlik lofchi 
sug‘urtachilar uchrashib qolishibdi:
— Ishni hal etishda hech kim bizga teng kelolmasa kerak, — 
debdi to sh k en tlik lofchi. — Bizda du sh an ba kuni vafot etgan 
mijozning merosxo‘ri seshanba kuni ertalab sug‘urta pulini sanab 
olaveradi.
— N am uncha imillamasalaring, — debdi xorijlik lofchi. — ldoram iz 
o sm o n o ‘par binoning 45-qavatida joylashgan. 0 ‘tgan hafta bir 
mijozimiz 70-qavatdan o ‘zini tashladi. Biz esa unga derazamiz oldidan 
uchib o'tayotganida aqcha chekini q o ‘liga tutqizib yubordik».
Bu lofda jamiyat qusurlari-sansolarlik, buyruqbozlik, qog‘ozbo7.1ik 
kabi illatlar ustidan kulinmoqda.
ljtim o iy-m a ish iy loflar
uyda, k o ‘c h a -k o ‘y da, o ‘zaro q o ‘n i- 
qo‘shnichilikda, 
m a’lum qishloq aholisi o ‘rtasida d o ‘st-birodarlar 
orasida bo‘ladigan mubolag‘ali hangom alardan tashkil topadi.
Lofning kompozitsion asosini dialog tashkil etadi.
Lof uzoq — yillar davomida o‘zbek folklorshunosligida epik tur tarkibiga 
kiruvchi mustaqil janr sifatida e ’tirof qilindi. Lekin bu talqin asossizdir. 
Chunki lofda askiya va latifaga o kxshash hoziijavoblik, zukkolik yetakchilik 
qilishini, umumjanr miqyosida hajv va yumoming hukmronligini e’tiborga 
olsak, uning xalq qiziqchilik san’ati tarkibida rivoj topganligini, aniqrog‘i, 
dramatik turga mansub bo‘lganligini kuzatish mumkin. Qolaversa, lof 
kompozitsiyasining dialog shaklida qurilganligi. ijro jarayonida ijrochi va 
tomoshabin — tinglovchilaming mavjudligi kabi xususiyatlar ham uning 
dramatik tui^a mansubligini tasdiqlab turadi.
Loflarning badiiyati o‘ziga xosdir. U nda mubolag‘aning har uchala

---

tu ri — g ‘uluv, ta b lig \ ig‘ro q , o ‘x shatish , lito ta , jo n la n tiris h , 
qarshilantirish behad serob. Ayniqsa, m ubolag‘a loflarda alohida 
o ‘rin tutadi. Lofdagi m ubolag‘alash usuli ertak va dostonlarda ham 
uchrab turadi.
L o fla rd a ak sa riy a t h o lla rd a q a h ra m o n la m in g ism i o ‘zaro 
qofiyalangan b o ‘ladi. Ali, Vali, Soli kabi. Tovushlarning bunday 
uyg‘unligi zam irida ham yumoristik kulgi yotadi. Xullas, lof — xalq 
qiziqchilik san ’atining nodir nam unasi bo'lib, hozirgi davrda ham
faol yaratilm oqda.
M avzuni m ustahkam lash uchun savollar:
1. Og‘zaki dram a nima? U ning janriy tabiatiga xos belgilar haqida 
so‘zlang?
2. Og‘zaki dram a qanaqa ijro xususiyatlariga ega?
3. Og‘zaki dram aning m azm un-m undarijasi asosini nim a tashkil 
qiladi?
4. M asxaraboz ijrochiligi qanday xususiyatlarga ega?
5. Qiziqchilik ijrochiligi qanday xususiyatlarga ega? Qaysi regionga 
xos?
6. P antom im alar qanday ijro etiladi?
Q o ‘g ‘irchoq teatrining paydo bo'lish omillari nim ada?
8. «Chodirjam ol» teatrining asosiy belgilari nim adan iborat? Asosiy 
personajlari va repertuarini tavsiflang.
9. «C hodir xayol» teatrining asosiy belgilari nim alardan iborat? 
Asosiy personajlari va repertuarini tavsiflang.
10. «Fonus xayol» va yana ijrochi hamda qo‘g‘irchoq teng turishib 
o ‘ynaydigan q o ‘g‘irchoq teatrlari haqida nim alarni bilasiz?
11. K achal Polvonning dunyo xalqlari qo‘g ‘irchoq teatrlaridagi 
tengdoshlari kimlar?
12. U N IM A nim a? U ning faoliyati qaysi asosda qurilgan?
13. «Askiya» istilohining m ohiyatini nim a tashkil qiladi?
14. Askiya qanday ijro etiladi?
15. Askiyaning qanaqa ichki turlari bor?
16. Askiya badiiyati haqida nim alarni bilasiz?
17. L o f jan rin in g o ‘ziga xos belgilari nim adan iborat?
18. L o f og‘zaki nasr nam unasim i yoki epizodik og‘zaki dramami?
19. L o f qanday ijro etiladi?

---

20. Lofning kompozitsion asosida nim a yotadi?
21. Loflarda badiiy shartlilik nim alarda nam oyon bo‘ladi?
22. Tubandagi