Ctzbekiston respubl1kasi oliy va o rta m axsus ta 'lim vazirl1g I

Birinchi qismida biror
voqea yo hodisa boshlovchi tomonidan bo'rttirilgan holda bayon etilsa,
ikkinchi qismida esa ikkinchi lofchining undan-da oshirib-topilgan
javobi keltiriladi.
Shu tariqa loflar sujeti birikib, yaxlit kompozitsiyali 
asarni tashkil etadi.
Loflarda badiiy shartlilik asar sujetining epizodik shaklda b o ‘lishi, 
v o q e a la rn in g k e c h ish v a q ti, p e rs o n a jla rn in g x a tti- h a r a k a ti, 
n u q ta larn in g yagona m aqsadga y o ‘nalgan!igi, yag o n a g ‘o yani 
ifodalashga bo‘ysundirilganligida nam oyon bo‘ladi.
Lof janri. asosan, 
qiziqchi va askiyabozlar
, shuningdek, 
talantli,
hayotiy tajribaga boy kishilar
orasida shakllangan va ijro etilgan.
Loflarda ko‘pincha notabiiy voqealar, salbiy belgilar kulgi ostiga olinadi.
Lofchilik, lof urish, lof aytish, lofbozlik o ‘z sajiyasiga binoan 
xalq og‘zaki san’atining askiya, qiziqchilik masxarabozlik, latifago‘ylik

---

L o f c h i l a r u s to z - s h o g ir d l ik m u n o s a b a ti o r q a li m a x s u s
tayyorgarlikdan keyin yetishib chiqqan. Hozir so‘zga chechan kishilar 
to m o n id an u keng ijro etilaveradi. Lof kishilaming o ‘zaro suhbatida 
ham te z-tez ishlatiladi. Bu esa loflam ing kelib chiqish tarixi ijtim oiy 
zaruriyat bilan bog‘liqligini ko‘rsatadi. M asalan, sovchilar nutqida 
lo f ko‘p uchraydi. U lar kelin va kuyovning maqtovini keltirishda 
lofdan obdon foydalanishadi.
Loflam ing mavzu ko‘lam i keng qamrovlidir. U lar m azm unan 
ijtim oiy hayotning b arch a to m o n larin i qam rab oladi. L oflarda 
insonlarga xos go‘zal fazilatlar ulug‘lansa, ayrim shaxslarga xos 
yaram as xatti-harakatlar hajv ostiga olinadi. Jam iyatda uchraydigan 
illatlar ham loflarda satira tig‘i bilan fosh etiladi.
L o fla r tuzilishiga k o 4ra sodda va m urakkab bo Uadi.
S o d d a 
tu z ilish d a g i loflarda sujet qisqa va favqulodda yechim to p is h
x a ra k te rid a b o ‘ladi. P e rs o n a jla r ik k itad an o sh m ay d i. B ay o n
qilinayotgan voqealar bir joyda yuz beradi. Masalan:
« — Yangi yilni oyda kutm oqchim an! — debdi lofchi m aqtanib.
— Oyga borsangiz, — debdi dehqon lofchi b o'sh kelmay, - m en 
ekib kelgan qovun-tarvuzlardan mazza qilib eng-u, o ‘zimga h am
ikkatasini ola keling».
Bu lo f sodda tuzilishga ega b o ‘lib, unda faqat ikkita lofchining 
m uboiag‘ali dialogi keltirilgan, xolos. Murakkab tuzilishdagi loflarda 
ikkitadan ortiq lofchi ishtirok etadi. Shu bilan murakkab loflar sodda 
loflardan farq qiladi.
« — Q o‘shnim xotinining zulmiga chiday olmay, o‘zini 6-qavatdan 
tashladi, — debdi zo ‘r gap topganday m aqtanchoq Ali lofchi. -
L ekin bechora q o ‘shnim norasida bolalarini o ‘ylab, 
4-qavatga 
yetganda yana ortiga qaytdi.
— H e, bu gap hech narsa em as. Xotinini ko‘rsa dag‘illaydigan bir 
qo‘shnim o ‘zini 30-qavatdan tashladi-yu, yarmiga yetganida parashyut 
esiga tushib, qaytib chiqdi, —debdi Vali lofchi.
— Shu ham gap bo‘ldi-yu, — deb gapni ilib ketibdi Soli lofchi. — 
X otinidan o ‘lguday qo‘rqadigan bir tanishim o ‘zini endi 7-qavatdan 
yerga otam an deb turganida, xotini ko‘rib qolib: —«Hoy, ortingga 
qayt!» — degan ekan, u 2-qavatga yetganida, yana bir sakrab, 7- 
qavatga, xotinining oldiga chiqib olibdi».
A na shunda loflarni eshitib turgan M am arayim : « Q ‘sha sen

---

ko‘rgan odam ing men edim »,— degan ekan.
Ko‘rinib turibdiki, har b ir lofchi o ‘ziga xos mubo!ag‘a yo‘lini 
tanlab, bir-birini yengishga, gapda g ‘olib chiqishga harakat qiladi. 
Shu holat lofning asosiy m ohiyatini tashkil etadi.
M urakkab loflar sodda loflarga qaraganda jud a kam uchraydi.
Loflarni mavzu yo‘nalishiga ko‘ra ikkiga bo‘lib o ‘rganish mumkin:
1. Siyosiy loflar.
2. ljtim oiy-m aishiy loflar.