Çolpan’in köŞe yazilari (İnceleme-metiN)

8.
 
Hamza Hakimzâde Niyazi (1889–1929) 
7 Mart 1889’da Hokand şehrinde doğan Hamza Hakimzâde Niyazi, önce eski 
mektep ve medresede Arapça ve Farsça sonra Rus Tüzem mektebinde Rusça öğrenmiştir 
(Küçükağaoğlu Tunç, 2017: 204). İlk şiirlerini 1903-1904 yılları arasında yazıp “Devani 
Nihaniy” adıyla yayımlamıştır (Yaman, 2015: 21). 1909 ve 1910 yıllarında Taşkent’e 
giderek Münevver Kari, Abdulla Avlani gibi isimlerle tanışmış. Tanıştığı ceditçilerin 
etkisi altında kalan Niyazi, Turan ve Türkistan gazetelerinde “Nihan” mahlasıyla şiirler 
yazmıştır (Açık, 2007: 93).
Yenilikçi görüşü benimseyen Hamza ilk önce Taşkent, Margilan ve Hokand’da 
usul-ı cedit okulları açar ve bu okullarda öğretmenlik yapar. Diğer ceditçi aydınlar gibi 
Niyazi de açtığı bu okullar için “Yeni Edebiyat”, “Okuma Kitabı”, “ Kıraat Kitabı” adlı 
ders kitapları hazırlar (Zeki, 2014: 56). Hamza Hakimzâde Niyazi’nin dönemin 
meseleleri ile alakalı yazdığı makaleleri ve şiirleri “Sada-i Fergana”, “Sada-i Türkistan” 
gazetelerinde ve “Ayna” dergisinde yayımlanmıştır (Açık, 2007: 93). 
1915 yılına gelindiğinde “Yeni Saadet” adlı romanını yazan Hamza’nın bu romanı, 
modern Özbek nesrinin ilk örneklerinden biri olarak kabul edilmesinden dolayı önemli 
bir yere sahiptir (Açık, 2007: 94). 1915-1916 yılları arasında yayımlanan “Milli 
Aşuleler”, “Ak Gül”, “Kızıl Gül”, “Puşti Gül”, “Sarık Gül” gibi şiir kitaplarının yanında 
“Uçraşuv” adlı romanı ve “İlm Hidayeti”, “Narmuhammed Damlening Küfr Hatasi”, 
“Öç”, “Zehirli Hayat” gibi dramaları da eğitime hizmet maksadına yazdığı eserleridir 
(Yaman, 2015: 21). 

---

28 
1917 yılındaki şubat devriminden sonra Hamza Hakimzâde Niyazi’nin dünya 
görüşü değişmeye başlar. Türkistan Muhtariyeti’ne son verilince Hamza, Bolşeviklerin 
saffına geçer. 1917 yılında “Zengin İle Hizmetçi” tiyatrosu ile devrimci şiirler yazmaya 
başlar. Yine aynı dönemlerde “Kim Doğru” ve “Töhmetçiler Cezası” gibi eserlerini yazar 
(Zeki, 2014: 56). 1917’de “Kengeş” ve “Hürriyet” dergilerini çıkarır. 400 kadar insan 
toplayarak “Raboçiy İşçiler Cemiyeti” ni kurar. Ekim ihtilalini öven çalışmalar ve 
propagandalar yapar.(Güney, 2007: 2). 
1918-1923 yılları arasında bütün Sovyetlerde meşhur olmasını sağlayan şiirleri ve 
“Kim Toğrı”, “Töhmetçiler Cezası”, “Galibiyet”, “Saylav Aldida”, “Burungi Saylavlar”, 
“Meyserening Işi”, “Perenci Sirleri”, “Cehan Sermayesining Ahirgi Künleri” gibi eserleri 
de bu yıllardan itibaren çıkmıştır (Yaman, 2015: 22). 
28 Mart 1929 yılında halk tarafında Şahımerdan’da öldürülen Hamza’ya 1927 
yılında “Özbekistan Halk Yazarı” unvanı verilmiştir (Yaman, 2015: 22). Hamza 
Hakimzâde Niyazi’nin eserleri başta Rusça olmak üzere Sovyetler Birliği’nde yaşayan 
bazı milletlerin dillerine de tercüme edilerek yayımlanmıştır. Farklı zamanlarda parçalar 
halinde yayımlanan eserleri 1980 yılında toplanarak beş cilt halinde neşredilmiştir. 1964 
yılında ise Özbek Sovyet edebiyatının kurucusu ve Özbekistan Sovyet Sosyalist 
Cumhuriyetinin ilk “halk şairi” olan Hamza Hakimzâde Niyazi’nin adını bir devlet ödülü 
ihdas edilmiştir (Açık, 2007: 95).