Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Полиплоидия
ҳужайра ядросида ДНК нинг икки ва ундан кўп марта 
ортишидир. Бу ҳолат митоз бўлиниш босқичларининг ўзига хос кечиши 
натижасида юзага келади. Агар ҳужайраларнинг бўлиниши митотик 
циклнинг постсинтетик фазасида тўхтаса ДНК миқдорини икки марта кўп 
сақловчи ҳужайралар ҳосил бўлади. Баъзи ҳолатларда ҳужайра ядроларидаги 
ДНК нинг синтези яна давом этиши мумкин. Бу эса бир ядроли 4 n, 8 n, 16 n 
ДНК ни сақловчи ҳужайралар ҳосил бўлишига олиб келади. Агар ҳужайра 
ядроси бўлинсаю, лекин ҳужайра цитоплазмасининг бўлиниши - цитотомия 
бўлмаса, унда 2 ядроли ҳужайралар ҳосил бўлади.Бу жараѐн яна қайтарилса 
кўп ядроли ҳужайралар ҳосил бўлади, масалан, суяк кўмигидаги 
мегакариоцитлар. ДНК миқдорини бир неча марта кўп сақловчи ҳужайралар 
полиплоид ҳужайралар 
деб юритилади. Полиплоид ҳужайраларни жигарда, 
сийдик пуфагида учратиш мумкин. Полиплоид ҳужайралар актив функция 
қилаѐтган, дифференциалланган ҳужайралардир. 
ҲУЖАЙРА ФИЗИОЛОГИЯСИ 
Ҳужайра - кўп ҳужайрали организмнинг элементар қисмидир. У 
биологик система бўлиб, ташқи муҳит билан унинг ўртасида доимо модда ва 
энергия алмашиниб туради. Кўп ҳужайрали организмда ҳужайра учун ташқи 
муҳит бўлиб ҳужайра ташқарисидаги суюқлик ҳисобланади. 
Кўп ҳужайрали организмда ҳар бир ҳужайра ўзининг модда 
алмашинуви даражаси билан фарқланиб туради. Ташқи муҳитдан ҳужайрага 
ҳужайра ички тузилмаларини ҳосил қилишда иштирок этадиган ҳамда 
ҳужайрада парчаланиб энергия берувчи моддалар ва кислород киради. 
Юқорида айтилган моддалар ҳамда сув, ионлар, витаминлар, гормонлар 
(ҳужайра функциясини бошқариб турувчи) ҳужайрани ташқи муҳитдан 
ажратиб турувчи плазматик мембрана орқали актив ва пассив транспорт йўли 
билан ҳужайрага киради. Худди шу йўл билан ҳужайра метаболизми 
маҳсулотлари ҳужайрадан ташқарига чиқарилади. Моддаларнинг ҳужайра 
ичига актив кириши (моддаларнинг йиғилиши) ва ташқарига чиқарилиши 

---

105 
(секреция ва экскреция) энергия сарф бўлиши билан кечади. Кўпгина 
ҳужайра мембраналарида шу процессни таъминловчи АТФ-аза системаси 
яхши ривожланган бўлади. Моддаларнинг ҳужайра ичига киришида ҳужайра 
органеллалари, хусусан, эндоплазматик тўр ва Голжи комплекси ҳам 
иштирок этади.