Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

ЮРАК 
Юрак тараққиѐти
эмбрион ривожланишининг иккинчи ҳафтасида чап 
ва ўнг томонда, эндодерма ва мезодерманинг висцерал варағи орасида 
мезенхима ҳужайраларининг тўпланишидан бошланади. Бу ҳужайраларнинг 
силжиши натижасида чўзинчоқ найчалар – юрак куртаги вужудга келади. 
Юрак куртагининг мезенхима ҳужайралари дифференциаллашиб эндотелий 
ҳужайраларига айланади. Кейинчалик чап ва ўнг найчаларнинг ўзаро 
қўшилиши натижасида ягона най ҳосил бўлиб, улар деворидан эндокард 

---

522 
вужудга келади. Бу жараѐн билан айни вақтда мезодерманинг висцерал 
варағи юрак куртагини ташқаридан ўрайди. Бу варақ 
миоэпикардиал 
пластинка 
деб аталади. Миоэпикардиал пластинка икки хил йўналишда 
ривожланиб, пластинканинг найчаларга ѐндошган қисмидан миокард, ташқи 
қатламидан эса эпикард тараққий этади. Эмбрион ривожланишининг 2-ойида 
миокард куртак ҳужайраларининг ҳажми катталашади ва уларда турли 
йўналишда жойлашган, кўндаланг-тарғил миофибриллалар пайдо бўлади. 
Бир қатор букланиш, бурилиш, сиқилиш ва муайян қисмларда тўсиқлар 
ҳамда кенгаймалар ҳосил бўлиши натижасида ривожланаѐтган юракнинг 
шакли ўзгаради ва ниҳоят у тўрт камерали бўлиб қолади. Юрак клапанлари 
эндокарддан ривожланади (расм 12.5). 
Расм 12.5. Юрак тараққиѐти 
босқичлари (схема). 
1-эктодерма
2- энтодерма
3- 
спланхнотомнинг 
париетал 
варағи
4 - спланхнотомнинг висцерал 
варағи 
5- хорда
6 - нерв пластинкаси
7- сомит
8 - иккиламчи тана бўшлиғи 
9- юракнинг эндотелиал жуфт 
куртаги 10- нерв тарновчаси 
11- нерв болишлари
12 - пастга тушувчи аорта (жуфт) 
13 - шаклланаѐтган бош ичак

---

523 
14 - бош ичак
15 - орқа юрак тутқичи
16 - юрак бўшлиғи
17 - эпикард
18 - миокард
19 - эндокард
20 - юраколди халтаси
21 - перикардиал бўшлиқ
22 - редукцияга учраган қорин 
юрак тутқичи