Цитология эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

Расм 7.5. Силлиқ мушакҳужайраларининг тузилишисхемаси 
Силлиқ миоцитларцитоплазмасида калций ионларини сақловчи майда 
пуфакчалар бўлиб, улар кўндаланг-тарғил мушакдаги саркоплазматик 
ретикулумни 
эслатади. Лекин 
саркоплазматик 
ретикулум 
силлиқ 
миоцитларда кучсиз ривожланган. Бу пуфакчаларга ҳужайра плазматик 
мембранасининг ботишидан ҳосил бўлган тузилмалар тегиб туради. Шунинг 
учун ушбу тузилмалар кўндаланг-тарғил мушакнинг Т-системасини 
эслатади. Улар импулс тарқалишида ва калций ионининг цитоплазмага 
чиқишида муҳим ўрин тутади. 
Базал мембранага бириктирувчи тўқима толалари кириб тўр ҳосил 
қилади, бу - эндомизий. Мушак ҳужайраларининг тутамлари бириктирувчи 
тўқима қатламлари билан ўралади – бу перимизий. Ташқаридан мушаклар 
бириктирувчи тўқима билан учламчи ўралади – бу эпимизий ѐки 
фасция.Ушбу бириктирувчи тўқимали қоплам сарколемма билан бирга 
мушак тўқимасининг таянч аппаратини ҳосил қилади. 
Силлиқ мушак тўқимаси яхши тараққий этган қон томирлар системасига эга, 

---

262 
қон томирлар тўқима ичида капиллярларгача тармоқланиб, мушак 
ҳужайралари тутамлари орасидаги бириктирувчи тўқима қатламларида 
капиллярлар тўрини ҳосил қилади. 
Силлиқмушак 
тўқимасинингтараққиѐтиварегенерацияси.
Силлиқмушак 
тўқимасимезенхимаданривожланади ва юқори регенерация қобилиятигаэга. 
Жароҳатдан сўнг силлиқ миоцитлар митоз усулида бўлиниб, шикастланган 
тўқима ўрниниэгаллайди. 
 
ЮРАКНИНГ КЎНДАЛАНГ-ТАРҒИЛ МУШАК ТЎҚИМАСИ 
Кўндаланг-тарғил мушак тўқимаси юракнинг миокард қаватиниҳосил 
қилади. Бу мушак тўқима тури скелет кўндаланг-тарғил мушакдан фарқли 
равишда мушак толаларидан эмас, балки юрак мушак ҳужайраларидан - 
кардиомиоцитлардан
ташкил 
топган. 
Ҳозирги 
вақтда 
3 
хил 
кардиомиоцитларни фарқ қилиш мумкин. Қисқарувчи-
типик
, импульс 
ўтказувчи -
атипик 
ва 
секретор. 
Қисқарувчи кардиомиоцитлар узунлиги 50-
120 мкм, кенглиги 15-20 мкм, цилиндр шаклдаги ҳужайралардир. Улар 
оралиқ пластинкалар 
орқали ўзаро бирлашиб функционал толаларни ҳосил 
қилади. Кардиомиоцитлар марказида бир ѐки икки овал ѐки чўзиқ шаклдаги 
ядро жойлашади. Миофибриллалар ядро атрофида жойлашади, улар орасида 
кўп миқдорда митохондриялар бўлади. Силлиқ эндоплазматик тўр ва Т-
система яхши ривожланган. Кардиомиоцитлар сарколемма билан қопланган 
бўлиб, сарколемма ўз навбатида плазматик мембрана ва базал мембрана 
билан ўралган. Базал мембрана оралиқ пластинкалар соҳасида бўлмайди, у 
кардиомиоцитларни фақат ѐн тарафдан ўраб туради. Оралиқ пластинкалар 
икки ҳужайранинг плазматик мембраналари орасида зинапоясимон 
жойлашган. Оралиқ пластинкалар соҳасида кардиомиоцитлар 
десмосомалар, 
тирқишли бирикиш 
(нексус) ва
интердигитациялар 
орқали бирлашади. 

---

263 
Оралиқ пластинкаларга миофибриллаларнинг актин протофибриллалари 
келиб тугайди. Миофибриллаларнинг тузилиши худди скелет кўндаланг-
тарғил мушак тўқимасини эслатади (расм 7.6).