|
shartnoma tug`risidagi taklif (oferta
) javob uchun muddat
tayinlanmasdan, og`zaki ravishda qilingan bo`lsa, ikkinchi taraf (akseptant) bu
153
taklifni qabul qilganligini darhol taklif qiluvchiga (offerentga) bildirgan holdagina
shartnoma tuzilgan hisoblanadi.
Agar bunday taklif yozma ravishda qilingan bo`lsa, taklifni qabul qilganlik
(aksept) to`g`risidagi javob uni olish uchun lozim bo`lgan normal vaqt davomida
olingan taqdirdagina shartnoma tuzilgan hisoblanadi.
Agar shartnoma tuzishga rozi bo`lganlik to`g`risidagi kechiktirilib olingan
javobdan uning o`z vaqtida yuborilganligi ma'lum bo`lsa, bu holda taklif qiluvchi
shaxs (offerent javobning kechiktirilib olinganligi to`g`risida ikkinchi taraf
(akseptant) ni darhol xabardor qilsagina javob kechiktirilgan hisoblanadi. Bu holda
javob ayni paytda yangi taklif (oferta) hisoblanadi.
FKning 375-moddasida ko`rsatilganidek, ofertada taklif qilinganidan boshqacha
shartlar asosida shartnoma tuzishga rozilik bildirish to`g`risidagi javob aksept
hisoblanmaydi. Bunday javob akseptdan bosh tortish va ayni vaqtda yangi oferta
hisoblanadi.
Odatda, shartnomada u tuzilgan joy ko`rsatib o`tilishi kerak. Agar shartnomada
uning tuzilgan joyi ko`rsatilmagan bo`lsa, shartnoma oferta yo`llagan fuqaroning
yashash joyida yoki yuridik shaxsning joylashgan yerida tuzilgan hisoblanadi
(FKning 376-moddasi).
Ayni paytda
“Xo`jalik yurituvchi subyektlar faoliyatining shartnomaviy-
huquqiy bazasi to`g`risida”gi qonunda
belgilanishicha,
kontraktatsiya
shartnomalari qishloq xo`jaligi mahsulotini yetishtiruvchi joylashgan yerda tuziladi.
Yuqorida aytganimizdek, shartnomalar tuzishda taraflar erkindirlar. Binobarin,
hech qaysi taraf shartnoma tuzishga majbur qilinmaydi. Biroq, ayrim hollarda
majburiy shartnoma tuzilishi mumkin. Bunda shartnoma tuzish o`zi uchun majburiy
bo`lgan taraf oferta olgan kundan boshlab o`ttiz kun ichida boshqa tarafga aksept
to`g`risida, akseptdan voz kechish haqida yoki boshqacha shartlar asosida akseptlashi
haqida (shartnoma loyihasiga o`zining e'tirozlari bayonnomasini qo`shgan holda)
bildirish yo`llashi lozim.
Basharti, shartnoma tuzish offerent uchun majburiy bo`lsa-yu, u o`z takliflariga
boshqacha shartlar asosida akseptlash olsa (shartnoma loyihasiga e'tirozlar
bayonnomasi bilan birga), u holda bu taraf bildirish xabarnoma olingan yoki aksept
muddati tamom bo`lgan kundan boshlab, o`ttiz kun ichida kelishmovchiliklarni
bartaraf etish uchun sudga murojaat qilishga haqli.
Shartnoma tuzishi majburiy bo`lgan taraf uni tuzishdan bosh tortsa, ikkinchi
taraf uni shartnoma tuzishga majbur etish talabi bilan sudga murojaat qilishga haqli.
Shartnoma tuzishdan asossiz bo`yin tovlayotgan taraf shu tufayli yetkazilgan zararni
boshqa tarafga to`lashi shart.
154
Shartnoma tuzish vaqtida vujudga kelgan kelishmovchiliklar sudda ko`rib
chiqilgan hollarda, kelishmovchiliklarga sabab bo`lgan shartlar sud tomonidan
belgilanadi.
Shuningdek shartnomalar kim oshdi savdosida ham tuzilishi mumkin. Bunday
hollarda obyektni, mulkni, tovarni oldi-sotdi shartnomasi kim oshdi savdosini
o`tkazgan tashkilot bilan savdoda g`olib chiqqan shaxs (ashyoning mulkdori, mulkiy
huquq egasi yoki ixtisoslashgan tashkilot) o`rtasida tuziladi. FKning 374-moddasida
belgilanganidek, qonunda ko`rsatilgan hollarda, ashyoni yoki mulkiy huquqni sotish
to`g`risidagi shartnomalar faqat kim oshdi savdosi o`tkazish yo`li bilan tuzilishi
mumkin. Shuningdek kim oshdi savdosi sud qarorlari ijrosini ta'minlash uchun ham
o`tkaziladi (shartnoma majburiyatlari yuzasidan undiruv majburiy ravishda sud
tomonidan qarzdorning mol-mulklariga qaratilgan hollarda, bunday mol-mulklarning
muhofazasi ta'minlanmaydi ham).
Kim oshdi savdosi auksion yoki tanlov shaklida amalga oshiriladi. Odatda, bitta
ishtirokchi qatnashgan kim oshdi savdosi o`tkazilmagan hisoblanadi. Auksion va
tanlovlar ochiq (bunda xohlagan shaxslar qatnashishlari mumkin) va yopiq (maxsus
taklif etilgan shaxslar qatnashishlari mumkin) shaklida o`tkazilishi mumkin. Kim
oshdi savdosini o`tkazish shaklini agar qonunda boshqacha hol belgilanmagan bo`lsa,
sotiladigan mol-mulkning mulkdori belgilaydi.
Ochiq turdagi kim oshdi savdosiga qilingan taklif (xabar) ni ommaviy oferta
desa ham bo`ladi. Unda kim oshdi savdosining vaqti, joyi, shakli, savdoga nima
qo`yilayotgani,
o`tkazish
tartibi,
qatnashchilarni
rasmiylashtirish,
savdoga
qo`yilayotgan obyektning boshlang`ich narxi to`g`risidagi, shuningdek savdoga
shartnoma tuzish huquqi qo`yilayotgan bo`lsa, bunga beriladigan muddat haqidagi
ma'lumot bo`lishi mumkin.
Savdo tashkilotchisi auksion o`tkazishdan xohlagan vaqtda, lekin u
o`tkaziladigan kundan kamida uch kun oldin, tanlov o`tkazishdan esa – kamida o`ttiz
kun oldin bosh tortishga haqli.
Bunday hollarda tashkilotchi ishtirokchilar ko`rgan haqiqiy zararlarni
(xarajatlarni), yopiq savdolar tashkilotchisi o`zi taklif etgan ishtirokchilarning real
zararini to`laydi. Shuningdek ishtirokchilarga ular dastlab tashkilotchiga to`lagan
zakalat puli ham to`lanadi. Ayni paytda zakalat savdoda qatnashgan, ammo g`olib
chiqmagan shaxslarga ham qaytariladi.
G`olib bilan tashkilotchi o`rtasida savdo natijalari to`g`risida bayonnoma
tuziladi. Bu bayonnoma ashyoni, obyektni yoki mulkiy huquqlarni oldi-sotdi
shartnomasiga tenglashtiriladi. Bayonnoma imzolashdan bosh tortgan g`olib chiqqan
shaxs to`lagan zakalatidan mahrum bo`ladi. Tashkilotchi imzolashdan bosh
tortganida zakalatni ikki hissa qilib, shuningdek g`olibga savdoda qatnashishi tufayli
yetkazilgan zararning zakalatdan ortiq bo`lgan qismini to`laydi.
155
Do'stlaringiz bilan baham: |
