Chiqindilarni boshqarish

27-modda. Chiqindilarni pasportlash

O‘zbekiston Respublikasi hududida hosil bo‘ladigan chiqindilar pasportlanishi lozim.
Chiqindi pasporti chiqindining har bir turi uchun yuridik shaxslar tomonidan tuziladi. Ishlab chiqarish texnologiyasi bilan bog‘liq tarzda chiqindining o‘ziga xos xususiyatlari o‘zgargan hollarda chiqindi pasportiga o‘zgartishlar va qo‘shimchalar kiritiladi.
Chiqindilarni pasportlash tartibi qonun hujjatlari bilan belgilanadi.

28-modda. Chiqindilarni ko‘mib tashlash va utilizatsiya qilish joylari davlat kadastri

Chiqindilarni ko‘mib tashlash va utilizatsiya qilish joylari to‘g‘risidagi axborotlar to‘planishi, qayta ishlanishi, saqlanishi va tahlil qilinishini ta'minlash maqsadlarida chiqindilarni ko‘mib tashlash va utilizatsiya qilish joylarining davlat kadastri yuritiladi, kadastrda chiqindilarning miqdor va sifat tavsiflari, chiqindi bilan bog‘liq ishlarni amalga oshirish to‘g‘risidagi hamda ularning xavflilik darajasini kamaytirish chora-tadbirlari haqidagi axborot o‘z ifodasini topadi.
Chiqindilarni ko‘mib tashlash va utilizatsiya qilish joylarining davlat kadastri qonun hujjatlarida belgilangan tartibda yuritiladi.

29-modda. Nizolarni hal etish

Chiqindi bilan bog‘liq ishlarni amalga oshirish sohasida yuzaga keladigan nizolar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda hal etiladi.

30-modda. Chiqindi bilan bog‘liq ishlarni amalga oshirish to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlik

Chiqindi bilan bog‘liq ishlarni amalga oshirish to‘g‘risidagi qonun hujjatlari buzilganligida aybdor shaxslar belgilangan tartibda javobgar bo‘ladilar.

Chiqindilar bilan bog‘liq ishlarni amalga oshirishdagi atamalar va ularning ta'rifi Umumiy tavsifdagi atamalar

Atamalar	Ta'riflar
Chiqindilar turi	Bir xildagi fizik-kimyoviy, fizik-mexanik, sanitargigiena xususiyatlariga va bir xildagi tavsiflash alomatiga ega bo‘lgan chiqindilar yig‘indisi
Chiqindi genezisi	CHiqindining hosil bo‘lishi, kelib chiqishi va paydo bo‘lishi
Chiqindilarni ro‘yxatga olish	Ob’ektlarda hosil bo‘ladigan chiqindilar holati va borligini va saqlanishni davriy nazorat qilib turish
Ifloslanish	Er usti yoki hovuz tubini jismlar (ular qismlari), oziqovqat va maishiy tashlamalar, ishlab chiqarishni

	anchagina katta bo‘lakli chiqindilari va boshqalarni tashlash bilan ifloslanish
Ikkilamchi moddiy resurs	Ishlab chiqarish va iste’mol chiqindilarini ilm va texnikani muayyan rivojlanish bosqichida xalq xo‘jaligida potensial xom ashyo yoki qo‘shimcha mahsulot sifatida ishlatish mumkin
Atrof muhitni ifloslovchi manbalar	Antropogen ob’ekt, ifloslantirish ishlab chiqaradigan, ishlab chiqarish jarayonida atrof muhitga moddalar yig‘indisi yoki mavjudodlar orqali ifloslanish keltiradigan va shuningdek chiqindilar yig‘iladigan joylar.
Chiqindilar kadastri	O‘z ichiga chiqindilarni sifatli va miqdoriy ro‘yxatini olgan, sistemalashtirilgan ma’lumotlar to‘plamini fizik-geografik tavsifnomani, tavsiflashni hosil bo‘lish dinamikasi haqidagi ma’lumotni, ekologik sotsial iqtisodiy baholash darajasini, statistik materiallarni oladi. SHuningdek chiqindilarni ishlatish bo‘yicha tavsiyanomalar, ularni qayta ishlash, saqlash bo‘yicha maslahatlar, kelgusi izlanishlar kerakligi haqida ko‘rsatmalar va boshqa ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi.
Kvota	Qonunan yoki xalqaro kelishuvlar natijasida o‘rnatilgan tabiiy resurslarni ishlatish darajasi yoki chiqindilar bilan ifloslanishni hosil bo‘lishiga muayyan moddalar orqali har qanday ta’sir me’yori, ularning yig‘indisi, reaksion jarayoni va shu kabilar.
Sinf, razryad toifa	Umumiy alomatlarga, sinflarga, xossalarga ega bo‘lgan o‘lchovlar (parametrlar) yig‘indisi.
Chiqindi xavflilik sinfi	Chiqindilar yoki uning kompozitlarini darajasi bo‘yicha atrof muhit ob’ektlariga (tuproqqa, o‘simlikka, hayvonlarga, inson va boshqalar)salbiy ta’sir etish mumkinligi chegaralari.
Kompozit	Yo ajratish imkoni bo‘lmagan yo maxsus texnologik operatsiyalar olib borishni talab qiladigan tarkibida organik va anorganik komponent bo‘lgan chiqindi (masalan, avtomobil pokrishkalari, asbest bilan mustahkamlangan tekstil matolari va boshqalar).
Chiqindilar bilan bog‘liq ishlarni olib borish monitoringi	Ishlab chiqarish va iste’mol chiqindilari bilan borishni sistematik nazorat qilishni ta’minlovchi analiz qilish va nazorat qilinayotgan parametrlarni o‘zgarishi bo‘yicha talab qilingan prognozlarni berish
Chiqindilar morfologiyasi	Chiqindilarning tashqi alomatlari yig‘indisi: rangi, tuzumi, ko‘rinishi, yangilarini hosil bo‘lishi va h.z.
Axlat	Maishiy sharoitda hosil bo‘lgan maishiy qattiq chiqindilar va tashlandiqlar yig‘indisi
Xavfli chiqindilar	O‘z tarkibida bir dona bo‘lsa ham xavfli xususiyatli (zaharlik, infeksiyaviy, portlovchilar, yonish xavfliligi, yuqori reaksiyaviy xususiyati, radioaktivligi) moddalar bo‘lgan chiqindilar va shu miqdorda, shu ko‘rinishda inson umri va salomatligiga, atrof muhitga o‘z holicha yoki boshqa moddalar bilan aloqada bo‘lishi bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri yoki potensial xavf tug‘diradi.
Chiqindilar	Ishlab chiqarish va iste’mol jarayonida hosil bo‘lgan xom ashyo, materiallar, yarim mahsulotlar, boshqa mahsulotlar yoki narsalar qoldiqlari shuningdek o‘zining xaridorgir xususiyatini yo‘qotgan mahsulotlar (tovarlar).
Iste’mol chiqindilari	Ma’naviy va fizik jihatdan chegaralanganligi natijasida o‘zining iste’mol xususiyatini yo‘qotgan materiallar va mahsulotlar
Ishlab chiqarish chiqindilari	Mahsulot, energiya, ish bajarishda (xizmat ko‘rsatishda) hosil bo‘lgan xom ashyo, materiallar, yarim mahsulotlar, shuningdek to‘liq yoki qisman iste’mol xususiyatini yo‘qotgan, ishlab chiqarish jarayonida yo‘l yo‘lakay hosil bo‘lgan qo‘llanmaydigan qoldiqlar, qishloq xo‘jaligi chiqindilari, qo‘shimcha mahsulotlar, foydali qazilmalar olinayotganda hosil bo‘ladigan yaroqsiz moddalar
Chiqindi pasporti	CHiqindi kelib chiqish joyini va shaxsiy xususiyatini tasdiqlaydigan hujjat
Tabiiy muhit	Tabiiy antropogen faktorlarni insonga va xo‘jalik faoliyatining resurs-iqtisodiy ko‘rsatgichlariga ta’sir o‘tkazadigan narsalarni va faktorlarni qo‘shiluvi
Chiqindilarni qayta ishlash	CHiqindilarni ekologik xavfsiz saqlash, tashish yoki utilizatsiya qilish maqsadida, biologik, fizik, kimyoviy xususiyatlarini o‘zgartirish bilan bog‘liq bo‘lgan texnologik operatsiyalarni amalga oshirish
Tabiiy resurslar	Moddiy boylik yaratish maqsadida insonni qandaydir talabini qondirishda ishlatiladigan tabiiy moddalar, zaxiralar, ob’ektlar
Zaharlilik LD 50	Tekshirilayotgan jonivorlarni 50 foizini o‘limga olib keluvchi bir kilogramm tirik vaznga ta’sir qiluvchi milligrammda olingan pereparatlarning o‘rtacha xavflilik dozasi