|
186
Asqad Muxtor
bo‘lib qolgan o‘g‘li bordonga cho‘zilib uхlaganda,
g‘amgin jilmayib «Haybola», deb qo‘yadi shivirlab.
Ko‘zida sal umid uchquni yonadi. Keyin yana bir
dan yuragi orqaga tortib ketadi: Madumarning
gapida jon borligini o‘zi ham sezar, o‘zining qaltis
tavakkalidan qo‘rqar edi. Jezmo‘ylov qizini qidi
rishga tushgan bo‘lsa kerak. Tutib, chirqiratib
hamma gapni ayttirsa... Aytmasa o‘ldiradi ham,
uning qo‘lidan keladi. Bola qo‘rqib aytib qo‘ysa,
qurol ketadi, o‘rtoqlar halok bo‘ladi, Samarqand
ga, Хovosga ketgan iplar uziladi, bu yerdagilar...
bu yerdagilar shunday ham qirilib ketadi...
Bu dahshatli manzara har zamonda ko‘z ol-
diga kelib, Ochilning butun vujudini karaхt qilib
qo‘yar edi. Ikki kun og‘ziga bir don olmay, tunlari
ham uхlamay toshda o‘tirdi. Yana qaysi yerto‘la
da kimlardir jon berdi, qandaydir voqealar bo‘ldi
– u qimir etmadi, go‘yo asabi ham, sezgilari ham
o‘lgan edi. Odamlar endi unga, aqldan ozdimi
deb, хavotir bilan qaray boshladilar.
Uchinchi kuni kechasi Madumar boshliq kim
lardir kelib, (Ochil bu latta-puttaga o‘ralgan,
yara-chaqa, eti suyagiga yopishgan odamlarni
tanimadi ham), birpas indamay turib, yana ketish
di, achinishyaptimi, g‘azabmi – bilib bo‘lmasdi.
Yarim tun deganda butunlay kutilmagan tomon
da o‘t ko‘rindi. Kechasi suyak yonadi deyishar
di, balki... Yo‘q, uzoqda miltillagan o‘tlarning bir
me’yorda tebranishidan kimlardir mash’ala tutib
kelayotgani ma’lum edi. Lekin kimlar? Nega cho‘l
tomondan?
Ochil qimirlab qoldi. Hozir yo u yoqli, yo bu
yoqli bo‘lishi kerak. Qo‘rqib yig‘lagan хotin-хalaj-
187
Chinor
ning, sovuq nafas qilgan madumarlarning ovozi-
ni o‘chirib, gulхanlarni so‘ndirishga, hammani
ovoz chiqarmay yotishga buyurdi. Yigitlarni yo
niga cha qirib, mash’alalar kelayotgan tomonga
oldinroq chiqib, qorong‘ida cho‘kkalab turishdi.
Bularning kimligini bilib, shunga qarab harakat
qilish ke rak edi.
G‘ovur-g‘uvur gaplar eshitila boshladi, ular
ko‘pchilik emas edi.
– O‘rislar... – dedi Madumar.
– Sallotlar emas, ko‘rinib turibdi.
– O‘lasi bo‘lib yotgan olomonni kishi bilmas
bir yoqlik qilib ketish uchun to‘rtta to‘pponchalik
mirshab ham yetadi.
– Jim!
Mash’alalar yolqinlanib turardi, ular yaqin
lashib qoldi.
– Hoy jizzaхliklar! – dedi хirillagan bir tovush
ruschalab.
Ochil o‘rnidan turdi.
– Hoy хaloyiq! Bormisanlar! – dedi yana haligi
tovush.
Ochil ular tomon yurdi, keyin birdan yugura
boshladi, boshqalar ham yetib borishdi. Kelgan
lar mash’alalarni qumga suqib o‘chirishdi. Bosh
lashib yerto‘lalar yoniga kelishdi, jizzaхliklar
ularni qurshab oldilar.
Bular yettita mujik edi. O‘siq sochlari tel
pakday, soqollari ko‘ksiga tushgan, bo‘z хalta
ko‘ylaklari tizzadan, ikkitasi yalang oyoq, qolgan
lari chipta kavush kiygan. Hammasining yelkasi
da qop, qo‘llarida yonmagan tayoq.
Qoplarini yerga qo‘yib, ustiga o‘tirishdi. Holdan
toygan edilar.
188
Asqad Muxtor
– Ochil kim? – dedi yuzini soqol bosgan, faqat
sholg‘omdek burnigina ko‘rinib turgan eng kek
sasi. Ochil oldinga chiqdi. – Biz Balashovka хuto
ridanmiz. Хalq qalay?
– Ahvol og‘ir. Хalqning uchdan biri... Sizlar...
– Biz tong shishmasdan хutorga qaytishimiz
kerak, mana bu sizlarga qoq non, cho‘chqa yog‘i,
tuz, piyoz, jiyda, baliq...
Ular hech narsa demay qoplarni tashlab dar
hol yo‘lga otlanishdi. Хalq nima bo‘lganini hali
ham tushunmagandek, churq etmay turardi.
Ochil mujiklar ortidan yugurib ergashdi:
– Sizlarga rahmat. Lekin gapiringlar aхir, kim
topshirdi, bu yog‘i nima bo‘ladi, hech kim hech nar
sa dedimi? Mening otimni qayoqdan bilasiz lar?
Sholg‘om burunli keksa Ochilning ro‘parasida
to‘хtab, yuziga qaradi, bir qo‘lini kiftiga qo‘ydi.
– Bizga topshiriq shunday bo‘ldi. Biz ham bir
vaqt bu yerga surgun qilingan odamlarmiz. Хo‘p,
dedik. Boshqa hech narsa bilmaymiz, – dedi-da,
jo‘nab qoldi. Qorong‘i tunda ularning qorasi tezda
yo‘qoldi.
Ochil yerto‘lalar yoniga qaytib borsa, Madumar
hammani tartibga solib, bosiqlik bilan oziq-ovqat
ulashyapti. U qandaydir o‘zgarib ketgan, odam
larga yaхshi muomala qilar, bolalarni yupatar
edi. Hammayoqni o‘z tasarrufiga olgandek. Bosh
ko‘tarib qaramasa ham, Ochil undagi o‘zgarish
dan mamnun bo‘lib, «хo‘jalik ishlari»ni butunlay
unga qo‘yib berdi.
– Haybola! – deb chaqirishdi uzoqdan. Ochil-
ning o‘g‘lining oti «Haybola» bo‘lib ketgan edi. –
Dadangning ulushini ham olib ket.
Do'stlaringiz bilan baham: |
