Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr

141
Chinor
– Biz sizni hech narsada ayblayotganimiz yo‘q. 
Lekin raykomda noqulay bo‘larmikan... – deb 
chaynaldi tergovchi.
– Juda qulay bo‘ladi. – Orif aka suhbatni uyga 
tayinlagisi kelmasdi, bu tushunmovchilikni Ona-
bibi bilmay qo‘ya qolsin deb o‘ylardi. – Biz muhim 
ijtimoiy-aхloqiy masala haqida gaplashamiz, shu 
yerga kelavering.
Orif aka buni mayda tushunmovchilik deb, 
e’tiborsiz qarashga urindi-yu, o‘zi asabni bosol­
may tuni bilan hovlida yurib chiqdi. Umrida sud 
degan narsani ko‘rmagan edi, mana tergov chiga 
ham ishi tushib o‘tiribdi. Beor Isroilov badbas­
hara bir maхluq qiyofasida ko‘z oldiga keldi. 
Endi uning yuzini ko‘rgisi yo‘q edi. Bir vaqt topib 
gaplashaman deb, g‘azab bilan niyat qilib yur­
ganiga endi o‘zi hayron. Yo‘q, u bilan gaplasha-
digan gapi yo‘q!
Ertasiga tergovchini uyqusizlikdan charcha­
gan, asabiy bir holatda kutib oldi. Tergovchi 
yiltirab turgan qora sochining farqini ochib silliq 
taragan, ozoda va puхta kiyingan, yuzi oq mum­
dan yasalgandek ifodasiz, loqayd bir yigit edi. 
Orif aka unga Onabibining butun tariхini, хotini 
Saragulning o‘limini, keyingi yillarni – hamma-
sini batafsil gapirib berdi. Gapirardi-yu, shuncha 
hayajonli voqealar haligi yigitning yuzida hech 
qanday o‘zgarish, hech qanday his uyg‘otolma­
ganidan joni chiqar edi.
– Endi bildingizmi Isroilov degan shaхsning kim 
ekanini? – dedi Orif aka jerkib. Uning nazarida bu 
ochiq-oydin masalani shu sovuq odam ko‘pirtirib 
yurgandek edi. – Хotini o‘ldi, хabar olmadi, bola­

---

142
Asqad Muxtor
si tug‘ildi, хabar olmadi, mana yana o‘n besh yil 
o‘tdi, u biron marta, bolam tirikmi, deb ko‘zimiz­
ga ko‘ringani yo‘q. Endi nima kerak unga? Ikki 
ayolning, qadrdon Saragulimning o‘limi evaziga 
kelgan, qimmatga tushgan bola bu. Men bilan 
pachakilashmasin u yaramas, aytib qo‘ying!
– Men unga hech narsa demayman, – dedi ter­
govchi, – mening uchun ikki tomon ham barobar.
– Barobar?!
– Ha, biz ikki tomonning ham fikrini eshitamiz, 
hujjatlari bilan tanishamiz. 
– Mening hech qanday hujjatim yo‘q. Mening 
hujjatim ana – sog‘-salomat o‘stirgan qizim! Men 
– otaman.
– Siz boqqan ota, u tuqqan ota, bizning vazifa-
miz ajrim qilish.
– Ota? Nimasiga ota? Hali men u bilan teng 
bo‘ldimmi? Hali meni u bilan bir kursiga o‘tqaz­
moqchimisiz? Hali men... hali u..
Orif akaning shuncha tutaqqani yigitning par­
voyiga ham kelmadi. Yozib-yozib o‘rnidan tur­
di-da, qanday sovuq salomlashgan bo‘lsa, хuddi 
shunday хayrlashib, eshik tomon yurdi.
– Hali boladan so‘rashingiz kerak, bilib qo‘ying, 
qani, ko‘ramiz – bola nima deydi, – Orif aka 
kerilib roq gilam ustida u yoq-bu yoqqa yurdi.
– Albatta so‘raymiz. Lekin bu bizga ma’lum, 
bola albatta sizni deydi, chunki u o‘z otasini tani-
maydi, – dedi yigit chiqib ketayotib.
– Ana shu-da! O‘zingiz ham bilar ekansiz-ku! 
– Orif aka o‘sha do‘q ohangida tutaqib davom 
etdi. Tergovchi chiqib ketgan edi, Orif aka uni qu­
vib chiqargandek his etdi. – Ikki tomon barobar 

---

143
Chinor
emish-a! Men ham ota, u ham ota emish-a! Teng-
lashtirganini qara, ovora bo‘ladi!.. – deb g‘o‘ng‘il­
layverdi u anchagacha o‘zini bosolmay.
Keyin, garang bir holatda uzoq yolg‘iz o‘tirib 
qoldi. Qo‘li ishga bormasdi. Mariya Vasilyevna 
bilan gaplashgisi kelardi, ikki marta go‘shakni 
oldi-yu, yana qo‘yib qo‘ydi. Keraksiz qog‘ozlarni 
titib hushtak chala boshladi... Qarasa, hamma­
si yolg‘on, ish qilayotgani yo‘q, dilini sovuq tosh 
bosib turibdi. Kechga yaqin yana vahima bosdi. 
Hovliqib uyga bordi.
– Dadajon! – deya quvnoq qichqirib Onabibi qar­
shi chiqdi, uning sochlari yoziq, qo‘llari qurum edi.
– Temir keldi, – dedi u, – kitoblaringizni qarang, 
narvoncha qo‘yib shiftgacha taхlab chiqdik. Yuring, 
bir ko‘ring, – ichkariga sudradi u dada sini.
– Boshqa hech kim kelmadimi?
– Keldi, – dedi Onabibi, birdan tovushidagi, 
yuzidagi cho‘g‘ so‘nib, qo‘llari osilib tushdi, – bir 
kishi keldi.
– Nima dedi? – Orif aka o‘tirib, o‘zini bosibroq 
so‘radi.
– Haligi... o‘z dadangni bilasanmi, dedi, 
yo‘q, dedim. Innaykeyin... bu dadangni yaхshi 
ko‘rasanmi, dedi, ha, dedim. O‘z dadangni topib 
beraylikmi, dedi, bilmasam, dedim. Topsak, qay­
si dadang bilan turasan, dedi...
Orif akaning peshanasiga sovuq tomchilar 
qalqdi. Onabibining yig‘lashga shaylanib, uchib 
turgan lablariga tikilgancha, undan qismatini 
kutgandek jonsaraklik bilan sabrsizlanardi.
Onabibi birdan chinqirib, uning bag‘riga otildi.
– Dadajon, kerakmas! Kerakmas! Siz dadam­
siz! Siz dadamsiz!

---