|
23
Chinor
ning yuragidagi illat yalang‘ochlana boshladi.
Bek unga alohida iltifot qilib bir yuz o‘ttiz sovliq
yozganini хotiniga aytdi. «Men albatta qaytib ke
laman, uch oylik yo‘l ekan, haydab boramiz-u,
qaytaman, beknikiday qo‘ramiz, suruv-suruv
qo‘ylarimiz bo‘ladi, dadamday qorako‘l ortib, Fa
rangistonga qatnayman, beknikini emas, o‘zim
nikini. Jaraq-jaraq tilla qilib qaytaman...»
Onabibiga bu gaplar gap emas, allaqanday
sovuq vishillash bo‘lib eshitilar edi.
– Tezroq keting, jo‘nang! – deb baqirib yubordi
u bir kuni. Muk tushib yig‘ladi. Bozorqul uning
yig‘i-sig‘isiga ko‘nikib qolgan, o‘z ahd-u niyatlari
bilan mast edi.
– Hademay jo‘naymiz. Bek o‘zi ham shoshyap
ti. Qoraqum eshonning fotihasiga qarab turibdi, –
dedi Bozorqul sovuqqonlik bilan. U endi ishchan,
o‘zini ancha bosib olgan edi.
...Qoraqum eshon beknikiga dabdaba bilan
uch izvosh haydatib keldi-yu, fotihasi cho‘zilib
ketdi. U kelganidan beri bekning avzoyi buzilib,
ishi yurishmay, uch haftagacha suruvlarini yo‘lga
chiqarolmadi.
Nihoyat duoyi fotiha bo‘ldi shekilli, bosh
cho‘ponlarga otlar berildi. Bekning qo‘ylari har
kechasi yetti suruvdan bo‘lib to‘qqiz kunga
cha yo‘lga chiqib jo‘naydigan bo‘ldi. Bozorqullar
uchinchi kechada ko‘tarilishdi. Uning oti «Qirg‘iy»
laqabli besabrgina qora to‘riq edi, tungi shovqin,
cho‘liqlarning «qurey, qurey»i, bo‘ribosarlarning
cho‘l osmonini boshga ko‘tarib hurishlari bilan
g‘ayratga kirib, tun o‘tganini bilmay ham qoldi.
Tong otganda qarasa, oldinda hov necha toshga
24
Asqad Muxtor
cha yer-u osmon qop-qora bulut: tepada chang
buluti, yerda suruvlar... Orqadagi yer ham shud
gorday qop-qora... Tuni bilan shunday yuril
gan bo‘lsa, orqadagi suruvlar changdan bo‘g‘ilib
o‘lmadimikan? Bozorqul darrov oldinga ot chop
tirdi: quduqdan keyin suruvlar enlatib, ikki-uch
yo‘lga solinsin.
Quyosh chiqqandan keyin itlarning ovozi tin
di. Aqlli bo‘ribosarlar suruvlarni bo‘ylab oldinga
chopib boradilar-da, to hammasi o‘tib bo‘lguncha
cho‘zilib yotib dam oladilar.
Birinchi quduqda suruvlarni enlataman deb
ancha ivirsib qolishdi. Kechga yaqin quyoshning
qizg‘in nurida bugun chiqqanlarning ham bu
luti qorayib ko‘zga tashlandi. Dashti biyobonda
uzoq ufqlardagi sharpa ham ko‘rinadi. Sharpa
– uzoq, harakat bilinsa – yaqin, ovoz eshitilsa,
undan ham yaqin. Cho‘ponning masofa o‘lchovi
shu. Bozorqul orqadagilarning shoshilayotganini
fahmladi. Keyin bilsa, oldindagilar ham jadallash
haqida buyruq olishgan ekan. Oldinda quduq
ma-quduq yo‘l boshlovchilar bu biyobonlarning
har bir qudug‘ini, har bir so‘qmog‘i-yu, karvon
yo‘llarini yod biladigan keksalar. Bozorqul ularni
tanimaydi. Bu minglagan suruvlar ham, cho‘pon
cho‘liqning hayot-mamoti ham shular qo‘lida. Bo
zorqul o‘ylab qarasa, bu yerda taniydigan odami
juda kam, hammasi begona. Bozorga o‘хshash
mol-dunyo dardi bilan omad izlab chiqqan tavak
kalchi bo‘ydoqlar bo‘lsa kerak-da...
Kechasi ular har joy-har joyda chovgun osib,
to‘p-to‘p bo‘lishdi. Orqadagilarning ham ba’zilari
yetib keldi. Bozorqul ular orasidan Chori-daqqi
25
Chinor
degan tanish cho‘liqni topib oldi, dardlashib yot
dilar. Tizza-yu tirsaklari qadoq bo‘lib ketgan jik
kakkina Chori-daqqi boshqa gap qurib qolgan
dek, Qoplonning dumini qanday chopib tashla-
gani, qulog‘iga qalampir sepib o‘ziga yedirsa ham,
qopog‘on bo‘lmagani, lekin odamga sodiqligi
haqida gapirardi. Bozor esa bu birinchi kecha
da negadir o‘ksib Onabibini esladi. O‘choqlar
dan oqquvray isi aralash pishloq hidi kelar edi.
Bozorqul yotolmadi, o‘rnidan turib ketdi, kelgan
iziga tikilib qaradi, lekin u ko‘rinmas, uni cheksiz
qora tun yutgan edi.
Cheksiz qora tun, cheksiz biyobon. Hali yo‘l
ham cheksiz. Birinchi tuni endi o‘tyapti. Birinchi
azobli tun... Hechqisi yo‘q, avval shunaqa qiyin
bo‘ladi, keyin o‘rganish bo‘lib ketar.
Lekin ikkinchi, uchinchi kechalar undan ham
og‘ir bo‘ldi. Chori-daqqidan turmush haqida bi
ron bama’ni gap chiqmaydi. Bekning to‘plagan
odamlari allaqanday bir-biriga el bo‘lmaydigan,
olchoq odamlar ekan, ularning jirkanch qiliqlari,
peshtaham gaplari Bozorning ko‘nglini aynitar
edi. Uni yolg‘izlik qiynardi.
O‘n ikkinchi kuni orqadagi suruvlardan, ikki
cho‘pon o‘ldi, degan хabar keldi. Bu gap odamlarni
ahillikka sal moyil etdi, kechalari gurunglar katta
roq, to‘plar jipsroq bo‘ladigan bo‘ldi. Faqat Bozor
qovushmas edi, u diliga yaqin odam topa olmadi.
Ammo u tetik. Anovi ikkov o‘lsa o‘libdi-da,
o‘zlari aybdor; mijozlari nozik bo‘lsa, yo‘lga chiqib
nima qilishadi? Bozorning bu jihatdan ko‘ng
li to‘q, uning zuvalasi pishiq, uncha-munchaga
bo‘sh keladigan emas. Biroq...
Do'stlaringiz bilan baham: |
