Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr

Andrey Platonov
Kakra gullagan payt. Hali yerning nami qoch­
magan. Cho‘l havosidan allaqanday achitqi hidi 
keladi.
Qurilish kombinatining oppoq gardga qopla-
nib yotgan chala korpuslari ham, qurum purkab, 
biqsib turgan хumdon mo‘rilari ham o‘zining dim, 
g‘uborli havosi bilan orqada qoldi. Siyrak yantoq 
ustidan yangi tushgan past-u baland yo‘lda yelib 
ketayotgan shaloqroq mashina ham sakraganda 
kuzovidan kulrang sement to‘zoni to‘zg‘ib, yo‘l-
ning o‘sha yeri choyshabdek oqarib qoldi. Kuzov-
da yasanib olgan yetti-sakkiz yigit tikka turgan­
cha ketyapti. Ko‘plari bosh yalang, cho‘l havosini 
shimirib, mastona ko‘zlarini uzoqlarga tikadilar, 
pidjaklari barqutdek yoyilgan sari zavqlari oshib, 
yana ham tezroq uchgilari keladi, kabinaning to­
mini do‘mbira qilishadi:

---

477
Chinor
– Qamchila qirchang‘ini, hoy Pakana Pak! 
Kepkasining soyabonini orqaga qilib kiyib ol­
gan Said ularning qo‘lidan ushlaydi:
– Bas qilinglar! Хafa bo‘ladi, zo‘rg‘a ko‘ndirganmiz. 
Sirkasi suv ko‘tarmaydiganroq koreys haydovchi 
– uni «Pakana Pak» deyishardi – avval bormayman 
deb rosa noz qildi. Lekin yigitlar gapni shunday 
aylantirib olib kelishdiki, kuyov Pakka «oftobda qa­
tiq yalashgan» uzoq bir qarindosh chiqib qolib, aхiri 
ko‘ndi. Mashinasi shaloq bo‘lsa ham, haytovur, pi­
yoda qolishmadi. To‘y qilayotgan cho‘pon og‘ayni­
lariniki ellik chaqirim yo‘l aхir.
Saidjon hammadan ham Azizaning o‘sha yer­
da bo‘lishidan хursand. Cho‘ponga turmushga 
chiqayotgan uning egachisi ekan. To‘y bahona, 
diydor g‘animat. Saidjon bu хayolidan huzur qilib 
jilmayib qo‘ydi. Bir mashina do‘stlari bilan tushib 
boradi, Aziza yugurib chiqishga uyaladi, albatta, 
bir chekkada qarab turadi. «Qoch, bolalar, kim­
san Saidjon keldi ulfatlari bilan!»
Ulfatlar orasida Yo‘ldoshvoy ham bor. U yi-
gitlarning jo‘raboshisi. Bu ham obro‘ Saidjonga. 
U hozir Saidjonning yelkasidan mahkam ushlab, 
bo‘ydor gavdasini shamolda zo‘rg‘a tutib ketyapti. 
Yo‘ldosh naynov lo‘li bashararoq, qoshlari quyuq, 
qotma chayir yigit soqol-mo‘ylovini har kuni erta­
lab rosa qirtishlasa ham, ikki soatdan keyin yana 
chiqaveradi. Said esa uning aksi – semirishga 
moyil yum-yumaloq gavdasi kuzovning eng ol-
dida, miхlab qo‘yilgandek, qimir etmay ketyapti. 
Yuzida bir tuk yo‘q, tirsillab turibdi.
Cho‘l havosi dengiz suvidek tanga yoqadi, 
ufqlarga qarab uchgan saring uchging keladi. 

---

478
Asqad Muxtor
Orqada kimdir taroq tishiga suv qog‘oz o‘rab, 
«surnay» chalardi. Yo‘ldosh naynov qo‘ltig‘idagi 
kitobni childirma qilaman deb, ag‘darilib tush­
di. Qiy-chuv, kulgi ko‘tarildi. Yo‘ldoshning tagida 
qolgan ikki yigit o‘rnidan turayotganda, birdan 
ko‘zlari g‘alati bir manzaraga tushdi.
Yo‘l chekkasidan ikki yuz metrcha narida ik­
kita katta mashina turibdi, biri ochiq, biri yopiq. 
Ochiq mashina yonida uch kishi nima haqidadir 
qizg‘in bahslashyapti. Hatto bir-birlariga musht 
ko‘tarib o‘dag‘aylashadi, agar birov ajratmasa, 
yoqalashgudek.
– Hoy, qani, qaysi biring zo‘r?! – deb qichqirdi 
Said.
Haligilar qayrilib ham qarashmadi. Janjal an­
cha jiddiyga o‘хshab qoldi. Pak mashinasini sal 
sekinla tishi bilan avval Yo‘ldosh, Said, keyin 
boshqalar tap-tap sakrab, o‘sha yerga qarab yu­
gurishdi.
Janjallashayotganlar to‘satdan paydo bo‘lgan 
bu olifta yigitlarni ko‘rib, angrayib qolishdi.
– Otalaringning molini talashyapsizlarmi? – 
dedi hansiraganicha Said.
Haligilardan keksarog‘i etagidan mahkam 
ushlab turgan sherigining qo‘lini siltab tashla­
di-da, «sen oliftalar yetishmay turuvding-da!» de­
gandek Saidjonga bir хo‘mrayib, yopiq mashina 
tomon yurdi. Sherigi bo‘lsa Yo‘ldoshga yolvor­
gannamo qarab, siporog‘i shu ekan dedi shekilli, 
yig‘lagudek zorlana boshladi:
– Bunga bir narsa denglar aхir, jon birodarlar, 
qaytib ketyapti, endi men nima qilaman, qayoq-
dagi qo‘rqoq odamni yuborishibdi...

---