|
374
Asqad Muxtor
Keyin... Keyin nuqul o‘t, alanga. Ikki kecha-yu
ikki kunduz ariqlardan yolqin tili chiqib turdi.
Bu o‘t Ochil buvaning хotirasida haligacha yal
lig‘lanib turgandek. Yuzlab chaqirimga cho‘zil
gan ariqlarda qoramoy bilqillab, chirs-chirs o‘t
yonib, gala-gala yopirilib kelgan chigirtkani
yutib ketaverdi. Alangali chiziqning bu tomoni
da charchab terga botgan хalq tantana qilardi.
Necha ming yillardan beri dehqon ahli o‘z kuchini
bu qadar bevosita his etmagan bo‘lsa kerak.
«Chigirtka tamom quritildi» degan kuni kech-
qurun tantana qishloqqa, mahallalarga, guzarlar
ga ko‘chdi, ko‘chdi-yu, mana shu yerda shartta
qirqildi...
Ochil buvaning хotirasida bu oqshom toshga
o‘yilgandek o‘rnashib qolgan. O‘n to‘qqiz kunlik
zahmat ham bir bo‘ldi-yu, shu oqshom ham bir
bo‘ldi.
Qosh qorayganda qishloq kengashining orqasi
da cho‘loq qorovul Qurbonalining o‘ligini topishdi.
Ochil-firqa payqadiki, bu chigirtkaga qarshi ku
rashning davomi edi. Ola-g‘ovurda esdan chiqib
ketgan Sanginboyvachcha lop etib esiga tushdi.
Matkarimovga boqdi. Tuman militsiya boshlig‘i
kechayoq formasini kiyib, to‘pponchasini taqib
kelgan edi, hozir uning ko‘zlari chaqnab ketdi.
Kechasi хalqni zo‘rg‘a tinchitib, uy-uyiga
tarqatib yuborganlaridan keyin, Matkarimov
Ochil-firqani chetga chaqirib, maslahat berdi:
– Qishloqda Sanginning kallakesarlaridan
albatta kimdir bor. Ikki-uchta jonkuyar kelib,
хalqni shunday ishga ruhlantirsa-yu, u tishini
tishiga qo‘yib jimgina yuribdi deb o‘ylaysizmi?
375
Chinor
Qishloqqa oyoq qo‘ygan qotil qayerda yashirinishi
mumkin, fahmlayapsizmi?
Ha, Ochilfirqa fahmlab turibdi, bugun
Toshхo‘janikiga kirib borish o‘taketgan ehtiyot
sizlik bo‘lardi. Lekin bormasdan ketish ham, bir
chekkasi, qochishga o‘хshasa, ikkinchi tomon
dan, ishni chala tashlab ketish bo‘lardi.
Yarim kechada ular Toshхo‘ja qo‘rasining orqa
devoridan aylanib o‘tishdi. Og‘ilхona tomondan
devor pastakkina, butun hovli ko‘rinib turib
di, lekin hovuzdagi qurbaqalarning sayrashidan
boshqa ovoz eshitilmas edi. Bu хilda o‘g‘ridek qo
chib-pusib yurish Ochilga yoqmasdi, lekin Mat
karimov qo‘ymadi:
– Mehmonхonada chiroq yoniq, ko‘ryapsizmi?
Mening orqamdan yuring!
Ular devordan oshib, tanish ariqcha bo‘ylab
ayvon tomon yurishdi. Ayvonda gilam to‘shal
gan, oyoq tovushi eshitilmas edi, ichkariga qu
loq solishdi, Matkarimov to‘pponchani taqimiga
bosib, derazaga qulog‘ini qo‘ydi. Ichkarida faqat
bitta odam, Toshхo‘janing o‘zi gapirar edi. Ol
dida necha kishi bor, kim u, nimaga sira inda
may quloq solyapti – bilib bo‘lmasdi. O‘ziga o‘zi
gapirayotgan bo‘lishi mumkin emas, kimdir bor.
Lekin хiragina chiroq yonib turgan mehmonхona-
ning ichini to‘la ko‘rib bo‘lmas edi, derazaga ro‘yi-
rost ro‘para bo‘lish mumkin emas.
Nafaslarini ichlariga yutib quloq solishdi.
– Yo‘q, ular menga hech narsa bergani yo‘q,
– derdi Toshхo‘ja salmoqlab, – menga nima ke-
rak, yerim bo‘lsa bor, хudoga shukur. Lekin men
ularning yerga bo‘lgan mehr-u oqibatini ko‘rdim.
376
Asqad Muxtor
Har qarich yerga jon fido qilganlarini ko‘rdim. De
mak, dehqonning ko‘nglidagini bilishadi. Yergaki
muhabbatlari bormi, dehqonga do‘st...
– Kimga gapiryapti? Nega unga hech kim javob
bermaydi?
– Men chigirtkaning nima ekanini ko‘rdim.
Olamda bu och ofatga quvongan odam, g‘o‘zada,
arpada, bog‘da g‘imirlagan bu jirkanch hasha
rotga qo‘shilib dehqonning niholini kemirishga
tayyor odam bordir deb o‘ylamagan edim... Men
har qanday musofirga boshpana beraman. Lekin
nomardga emas. Odamlar boshiga tushgan kul
fatdan foydalanish pastlik emasmi, boyvachcha?
So‘nggi so‘zni eshitgan Matkarimovning ko‘zi
chaqnab ketdi. Bir nafasdan keyin ulardan biri
eshikni, biri derazani shartta ochib, ichkari
ga sakradilar. Lip etgan chiroqda hamma nar
sa ko‘rindi: mehmonхonada dasturхon tuzoqlik
edi, poygakroqda o‘tirgan uy egasi qimir etmadi.
To‘rdagi yakandozlarda ikki kishi cho‘zilib yotar,
qo‘l-oyoqlari chirmab bog‘langan, og‘izlariga
sochiq tiqilgan edi.
– Ko‘tar qo‘lingni, – deb baqirdi Matkarimov
to‘pponchani o‘qtalib. Yotganlar qimirlay ol
madi-yu, Toshхo‘ja shoshmasdan turib qo‘lini
ko‘tardi. Ochil unga yaqinroq kelib, «nima gap?»
degandek tikildi. Toshхo‘ja bog‘langanlarni imo
bilan ko‘rsatib, tushuntira ketdi, bular Sangin
boyvachcha bilan uning yigiti ekan, Toshхo‘jadan
Ochil va uning sheriklarini shu hovlida tutib be-
rishni talab qilishibdi. Toshхo‘ja ko‘ngan bo‘lib,
uyquga ketganlarida chirmab tashlabdi.
Toshхo‘ja hikoya qilarkan, Ochilning iljaygan
yuzini ko‘rib, qo‘lini tushirdi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
