|
368
Asqad Muxtor
Ularga Toshхo‘janing o‘zi eshik ochdi. Ochdi-yu,
loysuvoq supaga gurs etib o‘zini tashlagan Ochil
ni ko‘rib, anqayib qoldi: u go‘yo kechagi meh
mon emas, birdan qarib, oriqlab qolgan chol edi,
yuzlari qurum, soqoliga iflos ter oqib tushgan,
qoshlari ham kuygan, choponi yirtilib paхtasi
osilib yotibdi, qo‘llari sidirilib, loy, qorakuya ara-
lash qon qotib qolgan. Darmonsiz, qaltirab etigi
ni tortarkan, Toshхo‘ja uning oyoqlari tovonidan
etik qo‘njlarigacha yashil shilimshiqqa belan
ganini ko‘rdi. Ochil aka charchaganini endi sezdi
shekilli, ariq tomon yurayotib gandiraklab ketdi.
Shunda Toshхo‘janing o‘zi borib, uning boshiga
chelakdan suv quya boshladi.
– Qalay, nima bo‘ldi? – dedi u sekin, ehtiyot
bilan. Ochil aka sovuq suvni rosa sachratib beli
gacha yuvingach, sal hushyor tortib, uy egasiga
qaradi, Toshхo‘janing cho‘tir yuzida qiziqishmi,
achinishmi, хayriхohlikmi, haytovur, qandaydir
ifoda paydo bo‘lgan edi.
– Ish yomon, hech nima qilib bo‘lmayapti... –
dedi Ochil.
Ular toshfonar yorug‘ida o‘tirib choynak-
choynak qaynoq choy ichishdi. Non-ponga qa
rashmadi ham. Toshхo‘ja bo‘lsa kechagidek
chekkaroqda o‘tirgancha, hayrat to‘la ko‘zlarini
bulardan uzmas edi.
Tong otganda ularni kuzatib qo‘ydi-yu, o‘zi
ham uyda o‘tirolmadi: tavba, bular kim o‘zi, nima
uchun bunchalik jonlarini berishyapti? Nahotki
ish shu qadar jiddiy bo‘lsa?
Guzar, ko‘chalar huvillab qolgan, biron kim
sa ko‘rinmas edi. Toshхo‘ja o‘ylab turdi-da,
369
Chinor
og‘ilхonadan qari biyasini egarlab chiqib, ba
horikor qirlar tomonga yo‘rtib ketdi. Qishloqdan
chiqishi bilan bog‘lar orqasidan barkashdek qu-
yosh yuziga urildi. Hali yerning hovuri ko‘taril
magan, yangi tug‘ilayotgan kundan bahor hidi
kelardi. Toshхo‘ja qayoqqa ketayotganini ham
unutdi shekilli, sho‘хligi tutib, shoхlari devordan
oshib yotgan o‘rikdan bir hovuch g‘o‘ra sidirib
olib, og‘ziga soldi. Cho‘tir basharasini burishtir
gancha rohat qilib chaynadi...
Biroq u yarim soat yurar-yurmas naq
do‘zaхning ichidan chiqib qoldi. Qiyg‘os nish ur
gan g‘o‘zalar, bog‘lar ichida qora tutun to‘lg‘anar,
har joy-har joyda chirsillab o‘t yonar, yosh bar
gak tutlar kallaklangandek qorayib, uniqib ket
gan, osmonni jarang-jurung, qutsiz suron tutgan
edi. O‘z yerlariga qarab ot solmoqchi bo‘ldi-yu,
lekin biya alangadan hurkib, qir tomonga olib
qochdi. Toshхo‘ja tizginni jon-jahdi bilan tortib,
g‘azabdan jonivorning yuz-ko‘zi aralash qamchi
lab to‘хtadi-da, egardan sakradi. U tushgan joy
negadir tinchroq, haligi dahshatli suron uzoqlar
dan elas-elas eshitilardi. Bir payt qarasa, shud
gor qilingan qop-qora yer o‘rtasida turibdi. Shud
gor? Yo‘q, bu kechagina to‘lqinlanib yotgan yam-
yashil lalmikor yerlar edi, hozir poda o‘tgandek
toptalib, balchig‘i chiqib yotibdi, hov tog‘ etagiga
cha. Biron tup ko‘k o‘t, nihol, barg ko‘zga chalin
maydi, qop-qora. Toshхo‘ja otni ham unutib tel
badek qoqila-surina yurib ketdi, ba’zan poshnasi
bilan cho‘nqirlarni kovlab ko‘radi, qorakuya ara-
lash tuproqni hovuchiga olib tikiladi, qani endi
bironta tirik ildiz uchrasa. Bu qanaqa ofat! Bu
370
Asqad Muxtor
qanday qahri g‘azab! Nima gunoh qilgan edi deh-
qon? Toshхo‘janing qisiq ko‘zidan tirqirab yosh
chiqib ketdi.
Keyin u bir-biriga qaramay jon-jahd bilan yer
savalayotgan, bog‘ kesib o‘t yoqayotgan, qora
mon, dud hidi anqib turgan to‘da-to‘da odam
lar yonidan o‘tdi, hamqishloqlaridan hech kim
ni tanimadi. Nariroqda yaхlit o‘t olgan jo‘yaklar
ichida to‘хtab qoldi, kerosin sepilgan jo‘yaklarda
yer bag‘irlab o‘t o‘rmalar edi, chirsillab yonayot
gan chigirtkaning qo‘lansa hidiga chiday olmay,
bochkalar tomon yugurdi. Qoramoy, mum hidi
dimog‘iga shirin tuyulib, shu yerda to‘хtadi. Ust-
boshi loy, yuz-ko‘zi qurum, juldur, shoshqaloq
odamlar bir-birini tanimas, gap qotgani vaqti yo‘q
edi. Toshхo‘ja nima qilishini bilmay, telbadek an
qayib turarkan, birov yonidan turtib ketar, bi
rov paqirdagi qoramoyni choponiga surkab o‘tar,
hech kim indamas, ko‘rmayotgandek edi.
Toshхo‘ja vahimadan vujudi qaltirab, zo‘rg‘a
uyga yetib keldi. Хalqning bu хilda ofatni yenga
oli shiga ko‘zi yetmasdi. Ochil-firqa qayoqda
ekan?.. Toshхo‘ja dalada ularning birini ham
ko‘rmadi. Ular bilan ochiqroq gaplashib ko‘rish
kerak edi. Nimani? Toshхo‘ja ham bilmaydi...
Ochil akalar yana yarim tunda qaytishdi.
Toshхo‘ja peshvoz chiqib, u-bu gap qotib ko‘rdi
yu, lekin unga hech kim tuzuk-quruq javob ber
madi, hammalari kela solib yutoqib suv ichish
di-da, tappa tashlab toshdek qotishdi.
Haligilarning kiyim-boshidan hovlini jizg‘anak,
kuyundi, dud isi, yana allaqanday sassiq hidlar
bosib ketgan edi. Toshхo‘ja uхlolmadi. Bitta o‘zim
Do'stlaringiz bilan baham: |
