Бюджет тизимида маҳаллий бюжетларнинг даромадларидан самарали фойдаланишни такомиллаштириш

2.2. Маҳаллий бюжетларни молиявий имкониятларини амалдаги холати таҳлили
Маҳаллий бюджетлар Ўзбекистон Республикасининг бюджет тизимининг муҳим таркибий қисмини ташкил этади. Улар давлат ҳокимиятининг ҳар бир маҳаллий органи ўз фаолиятини амалга ошириши учун унинг ихтиёрида аниқ молиявий база яратади. Маҳаллий бюджетлар тизими маҳаллий талаб эхтиёжларни тулиқроқ ҳисобга олиш ҳамда давлат томонидан марказлашган тартибда амалга оширадиган тадбирлар билан тўғри олиб бориш имконини беради.
Маҳаллий бюджетларнинг давлат бюджет сиёсатидаги тутган ўрни маҳаллий бюджетлар даромадларини ташкил этиш ҳамда унинг таркибини белгилашда молиявий асос ҳисобланади.
Маҳаллий бюджетларнинг мавкеини янада ошириш ҳукуматнинг бюджет сиёсати самарадорлигини оширишга хизмат киладиган муҳим омил эканлиги муҳим аҳамиятга моликдир. Бу ерда Президентимизнинг фикр-мулоҳазалари диққатга сазовордир: «Давлат бюджети даромадларининг катта қисмини жойларга бериш, маҳаллий бюджетларни мустаҳкамлаш зурур. Бу эса минтақалар мустақиллигини ошириш, уларнинг ташаббускорлилигини, бюджетнинг ижросидан манфатдорлиги ва бу борадаги масъулиятини ошириш имконини беради. Бундан ташқари, бу нарса маҳаллий бюджетларга тушумларни янги манбаларини қидириб топишга рағбатлантиради, жойларда бюджет интизомини мустаҳкамлайди».
Маҳаллий бюджетларнинг давлат бюджет сиёсатидаги тутган ўрни маҳаллий бюджетлар даромадларини ташкил этиш ҳамда унинг таркибини белгилашда молиявий асос ҳисобланади.
Маҳаллий бюджетлар молиявий мустақиллигини таъминлаш учун уларнинг даромадлар базасини ҳам мустаҳкамлаш лозим. Бунинг учун даромад олишни марказсизлаштириш лозим, бу маҳаллий бошқарув органларини иқтисодий базани ривожлантиришга ва ўз қарамоғидаги ҳудудларга инвестиция киритишга харакатлантиради ва натижада солиқ тушумларини кўпайтиради. Шунингдек, маҳаллий бошқарув органларига маҳаллий солиқлар ва тушумлар доирасида молия сиёсатини юргизишда имконият берилиши ресурсларни самарали бошқаришга рағбат уйғотади.
Аммо маҳаллий ҳокимликларга солиқ ваколатларини бериш билан бирга уларнинг аҳоли олдида ҳисобот беришини таъминловчи институционал механизмларни ҳам ҳисобга олиш керак, акс ҳолда берилган ваколатлар зиён келтириши мумкин.
Ўзбекистонда маҳаллий бюджет даромадларининг асосий манбаси маҳаллий солиқ ва йиғимлар, умумдавлат солиқларидан ажратмалар ва юқори бюджетлардан тушумлардир (бюджет ссудалари ва дотациялари).(5-чизма).