Буюк Дедактика

Авторнинг гувоҳлиги. 13. Гувоҳ излаб юришнинг нима кераги бор? Ахир шу мактаб ва академияларни битириб ва хақиқий илмдан бахраманд бўлаолмаган ўзимиз гувоҳ бўлсак ҳам етарли. Биз ҳам энг ажойиб давр — умр баҳори, қувноқ ёшлик йиллари схоластик сафсаталарни ёдлашга беҳуда сарф этилган минглаб бахтсиз кишиларнинг биримиз¹. Кейинчалик яхши мактабларни кўрган пайтларимда, ўша бахтсиз ёшлик йилларини эслаб неча марталаб калбим ҳасрат-надоматга, дилим ғамга тўлди, кўзларимдан ёш отқди! «Қани энди, Юпитер мени ёшлик давримга қайтара олса»— деб неча марталаб ҳасрат-надомат билан хитоб қилганман.
Шикоят ва истаклар мактабларни яхшилаш учун туртки бўлсин. 14. Лекин бу ҳам амалга ошмайдиган орзудир, чунки ўтмиш қайтиб келмайди. Ёши улғайиб қолганларнинг ҳеч бири яхшироқ тайёргарлик кўриб, турмишни янгидан бошлаш учун ўз ёшлигини қайта тиклай олмайди. Демак биргина йўл қолади, имкони бори ҳам фақат шу: фарзандларимиз тўғрисида қўлимиздан келганича ғамхўрлик қилишимиз лозим, хусусан, устозларимиз бизни хато йўлдан. бошлаганини англаб, шу хатони такрорламаслик йўлини кўрсатиш керак. Кимки хатоларимизни санаб кўрсатиб, бизни бу эгри йўлдан қайтара олса, яхши мактаблар ўша кишининг номи билан ва раҳбарлигида ташкил этилади. (Эккл., 1, 15).


XII б о б


МАКТАБЛАРНИ ТУБДАН ЎЗГАРТИРИБ, ЯХШИЛАШ МУМКИН.


Эски касалликларни даволаш керакми? 1. Эскириб кетган касалликларни даволаб тузатиш қийин, оғир ва деярли мумкин эмас деб ҳисобланади. Лекин, мабодо бирор шифокор бундай касалликни даволаб тузатаман дейдиган бўлса, касал одам унга қаршилик қилиши мумкинми? Айниқса шифокорнинг енгилтак эмаслиги, балки даволай олишга ишончли асослари борлиги сезилиб турса, касал киши иложи борича уни тезроқ даволашларини истамайди дейсизми? Демак бундай дадил таклиф киритишдан олдин, биринчидан, биз нималар ваъда қилаётганимизни ва иккинчидан, нималарга асосланиб ваъда қилаётганимизни очиқ айтишимиз лозим.