Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi

 
3.Donning mikrotuzilishini texnologik ahamiyati. 
Bug’doy va javdar donlaridan navli un tortishda, hamda har xil donlardan 
yorma ishlab chiqarishni texnologik jarayonlarini shunday tashkil qilinadiki,
bunda tayyor mahsulotga faqat endospermning kraxmalli qismi yuboriladi.

---

15 
Qobiqlari, aleyron qatlami va murtagi qo`shimcha mahsulotlarga yuboriladi.
Qo`shimcha mahsulotlar omuxta emda xom-ashyo sifatida qo`llaniladi. 
Tegirmon va yorma zavodlarida donlarning anatomik qismlarini alohida 
mahsulot ko`rinishida ajratish har xil usulda bajariladi. Navli un tortishda 
donning maydalangan mahsulotlari ko`p martali takrorlanuvchi yanchish va 
saralash jarayonlari o`tkaziladi. Bunda mayin yanchilgan endosperm unga 
yuboriladi, qobiqlar aleyron qatlam bilan birga va murtak yirik bo`lakchalar 
ko`rinishida kepakka yuboriladi. 
Yorma ishlab chiqarishda qobiqli donlar boshlanishida gul qobig’idan 
ajratiladi, keyin hosil bo`lgan mahsulot tarkibidan toza mag’iz alohida ajratib 
olinadi. Qolgan qobiqlar va aleyron qatlam silliqlash natijasida olib 
tashlanadi. Natijada qobiqlardan tozalangan mag’iz yoki yirik bo`lakchalar 
olinadi. 
Don endospermasining kraxmalli qismini mikrotuzilishi juda katta 
texnologik ahamiyatga ega. 
Don xujayralari kraxmal granullari bilan to`ldirilgan va oqsillar qatlami 
bilan o`ralgan bo`ladi. Bug’doy va arpada oqsil qatlamlari yaxshi
rivojlangan, kraxmal granullari (1 mkm dan 50 mkmgacha bo`lgan) har xil 
o`lchamlarga ega. Grechixa va sholi donining kraxmal granullari 
o`lchamlari bo`yicha 2 mkm dan 10 mkm gacha bo`ladi va kraxmal granullari 
orasida oqsil juda kam bo`ladi. SHuning uchun bu qimmatbaho Yorma 
donlarining endospermasi juda mo`rt va mustahkam bo`lmaydi. 
Bug’doy endospermasining mikrotuzilishi donning xossalarini belgilaydi. 
O`rtacha arifmetik o`lchamlarga ega bo`lgan kraxmal granullarining sonini 
ko`payishi bilan donda oqsil miqdori ham ko`payadi. Mayda kraxmal 
granullarning miqdori ko`p bo`lganda, endospermda oqsil miqdori 
kamayadi. 
Donda o`rtacha qiymatli kraxmal granullarini ko`p bo`lishi unning 
umumiy chiqishini oshiradi.