Buxoro ozik-ovkat va engil sanoat texnologiyasi instituti

1. Chang chuktirgich kameralar. Kameraga yuborilaetgan chang aralash xavo tarkibidan chang zarrachalari markazdan kochma kuch asosida kameradagi tusik va devorlarga urilib, chukma xosil kiladi. Kamera 100 mkr. dan yukori bulgan kattik zarrachalarni ushlab kolishga ixtisoslashgan. Kameraga yuboriletgan xavo tezligi 1 m/sek gacha bulganda uning tozalash unumdorligi 60-80 % ni tashkil kiladi. Tezlik oshganda unumdorlik pasayadi va chukgan chang xarakatga kelib ikkilamchi ifloslanishni vujudga keltiradi. Kamera ketma-ket tozalash uslubi kullanilganda birlamchi tozalagich vazifasini utaydi. Kamera maxalliy sanoat korxonalarida: paxta tozalash zavodlarida (changalok, barg, kum) tukimachilik ip yigiruv
fabrikalarida (turli xil chikitlardan) egochni kayta ishlash korxonalarida (egoch kipiklaridan) tozalash uchun kullaniladi.
Atmosfera xavosiga chikarilaetgan chang zarrachalaridan tozalashda ciklonlardan foydalaniladi. Ciklon suzi grekcha terminidan olingan bulib, aylanma xarakat ma`nosini bildiradi.Ciklon 1886 y. nemis ixtirochisi S.M.Mard tomonidan yaratilgan Ciklonlarga yuboriletgan iflos xavo tarkibidagi chang zarrachalari markazidan kochma kuch asosida ciklon devorlariga urilib bunkerga tuplanadi.
Ciklonlar diametri 400 mm-2500 mm gacha batareyali ciklonlarning (5-16 ta) diametri 400-1600 mm gacha, mul`ti ciklonlar (5 tagacha) ning diametri 160-600 mm gacha buladi.
Ciklonlar erdamida atmosfera xavosiga chikadigan 30-40 mk li chang zarrachalari 95% gacha, 20-30 mk li 90 %, 5-10 mk 80% mk. dan kichik chang zarrachalari 60 % gacha tozalanadi.
Ciklonlarning chang tutgich kameralaridan afzalligi: yukori bosim va xaroratda, yukori xavo xarakatidan kat`iy nazar chuktirgan chang kayta xarakatlanmaydi. Atmosfera xavosiga chikaetgan 5 mk. dan kichik chang zarrachalaridan tozalashda Ao Skrubberlardan foydalaniladi.
Skrubberlar xam ish uslubiga kura ciklonlarga uxshagan bulib, farki namlagichlar, buglagichlar (suv,ishkor, tuz) eritmalari erdamida nafakat chang, balki gaz aralashmalaridan xam tozalashga ixtisoslashgan.
Skrubberlarni ishlatish jaraenida suv, ishkor, tuz eritmalaridan foydalaniladi, bu uz navbatida skrubber kismlarini korreziyaga uchratib ishdan chikishga sabab buladi, shu tufayli ishlab chikarishda undan keng foydalanilmaydi.
eLEKTROFIL`TRLAR
Italiyalik olim Bekker 1771 yilda elektr maydonida chang zarrachalarini xarakatlanaetganini kuzatadi va 1824 yilda nemis ixtirochisi Xollfal`d elektroliz orkali tutun tarkibida chang zarrachalarini tozalashni bartaraf kiladi. 1903 yilda akademik olim Lodes elektrofil`trni yaratadi va 1906 yildan boshlab AKSh korxonalarida ishga tushuradi. elektr chuktirgichlar ikkita guruxga bulinadi:
1-chi engsimon (rukoyatkiy), 2-chi elektr tutgichlar.
Ishlab chikarish binolarinig ichkarisiga ajralib chikaetgan changlardan tozalashda engsimon fil`trlardan foydalaniladi. Engsimon fil`trlarni tayerlashda sintetik tolalar, matolar kullaniladi. Engsimon fil`trlar eng kichik chang zarrachalarni (1 mk.dan kichik) ushlab koladi va uning foydali ish koefficienti 99,5 % bulishi mumkin. Bunday fil`trlarning uzunligi 10 m gacha buladi.
Atmosfera xavosiga chikariladigan zaxarli gazlar eritmalar orkali (suv, ishkor, tuz, oxak) absorbciya usulida tozalanadi. Masalan, xavoga chikarilaetgan SO gazi oxak eritmasi orkali tozalanganda kal`ciy sul`fat tuzi xosil kiladi. Zaxarli gazlar kum,
SO + CaO + H O= CaSO + H O
tuprok, egoch kipiklari, aktivlashtirilgan kumir kattik moddalar orkali absorbciya usulida tozalanadi. Bunga misol kilib protivogazni olish mumkin.