Buxoro ozik-ovkat va engil sanoat texnologiyasi instituti

Atmosfera xavosini ifloslanishidan muxofaza kilishga karatilgan tadbirlar.
Agar atmosferada uz-uzini tabiiy tozalash jaraeni bulmaganda edi, er kurrasida xavo juda ifloslanib xaet uchun xavf vujudga kelgan bular edi. Tabiiy tozalanish jaraeni shundan iboratki, atmosfera xavosi tarkibini sekin ekkan emgir (2 mm soatda) 28%, kor 80-90 %, usimliklar 70 % tozalaydi. Bir pushtali daraxtzorlar -10 % ga ikki polosalilari 65% tozalaydi. Bir gektar urmon daraxtlarining barglari orkali atmosfera xavosini, 2 tonna ammiakdan, 80 tonna SO (oltingugurt oksidi) dan tozalaydi. Atmosfera xavosini tozalashda tol daraxti eng yaxshi tozalagich xisoblanadi. Bir gektar tolzor 3-4 ga sosna, el daraxtlarining xususiyatlarini bajaradi. Usimliklar uzidan fitonicit fermentini ajratib chikaradi, bu ferment uz navbatida yukumli kasallik tarkatuvchi mikroblarni yukotish xususiyatiga ega. Shu sababli urmon xavosining 1 m da 100-300 sanoat korxonalari atrofidagi xavo tarkibida 6000-10000 tagacha bakteriyalar, mikroblar mavjud buladi.
Tuprokda yashovchi mikroorganizmlar xam atmosfera xavosini zaxarli chikindilardan tozalash xususiyatiga ega. 1 gektar maydonda yashovchi shunday mikrorganizmlar 8 tonnagacha uglerod oltingugurt, azot oksidlarini zararsizlantirish kobiliyatiga ega. Eginlar iflos moddalarni xavodan yuvadi, shamollar ifloslovchi moddalarni uchirib, bir joydan ikkinchi joyga kuchiradi. Tuprokka eki
suv yuzasiga tushgan iflos moddalar vakt utishi bilan reakciyaga kiradi. Yangi koncerogen moddalarni xosil kiladi eki neytrallashada. Lekin sanoat, ayniksa ekilgi sanoati tarakkiy etgan, transporti rivojlangan, kishlok xujaligi mexanizaciyalashgan, ximiyalashgan, axolining kupayib, urbanizaciya jaraeni kuchaetgan bizning asrimizda atmosferaning sun`iy ifloslanishi tabiiy tozalanishga nisbatan ustunlik kilmokda.
Shu sababli atmosfera uz-uzini tabiiy xolda tozalaydi deb xotirjam bulish juda katta salbiy okibatlarni keltirib chikarishi mumkin. Shu tufayli atmosferaning sun`iy ifloslinishidan tozalash yullarini joriy etish, uni

oldini olish bugungi kunning eng dolzarb masalalaridan biridir.