Buxoro muhandislik-texnologiya instituti

Uzluksiz oqimda iki bosqichda xaydash orqali konyak spirti olish texnologik 
sxemasi 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1 – termos sig‘im; 2 – bug‘latish kolonnasi; 3, 20 - nasoslar; 4 – barda uchun 
kub; 5, 15 – xaydash kolonnasi; 6 – kondensator-aralashtirgich; 7 – konyak spirt iva 
xushbo‘y  suv  uchun  kollektor;  8  –  epyuratsion    kolonna;  9  –konyak  spirti  va  
xushbo‘y suv uchun sovutgich; 10 - barda regulyatori; 11, 12 – vino qizdirgich; 13 - 
II nav konyak spirti uchun deflegmator; 14 - EAF deflegmator; 16 – qayta ishlangan 
suyuqlik uchun regulyator; 17 – barbotajli bug‘latish kolonnasi; 18 - I navli konyak 
spirti uchun kondensator; 19 - I navli konyak spirti uchun sovutgich  
Uzum  sharobidan  distillyasiya  yo‗li  bilan  spirt  olish  va  uni  asosida  quvvatli 
ichimliklarni  tayyorlash  Fransiya,  Bolgariya,  Yugoslaviya,  Ispaniya,  Italiya,  SSHA 

---

305 
 
va  boshqa  mamlakatlarda  yo‗lga  qo‗yilgan.  Ichimliklarni  nomini  nazorat  qilish 
qonuniga  ko‗ra  bu  mamlakatlarda  konyak  nomini  berish  noto‗g‗ri,  chunki  amalda 
konyakni  nomida  geografik  kelib  chiqishini  asorati  ham  qolmagan  va  konyak 
ichimlikni  bir  turi  deb  tushuniladi.  O‗zbekiston  ichki  bozorida  konyak  nomi 
saqlangan,  shu  bilan  birga  yangi  etiketkalarda  konyak  ishlab  chiqaruvchi 
korxonaning nomi ko‗rsatilgan va uning nomi konyak emas, brendi deb nomlangan.  
Sharant konyagini klassik texnologiyasida kubli apparatlarda (SHarant apparati 
deb  nom  olgan)  sharobni  ikki  marotaba  qayta  xaydash  yo‗li  bilan  olingan  spirtni 
eman bochkalarida saqlash ko‗zda tutilgan.  
Konyak ishlab chiqarish uzumzorlari Bordo uzumzorlardan janubda joylashgan 
bo‗lib,  ikki  departamentini  egallagan.  Sharanta  va  Primor  Sharantasi  konyak  ishlab 
chiqarish  nohiyasiga 7  zona kiradi. Eng  yaxshilaridan  Grand  SHampan  yoki  (Grand 
Fin  Shampan)  shaharlardan  Konyak,  Segonzak  va  Yarnak.  Uzumzorning  umumiy 
maydoni 90000 ga yaqin, sharob ishlab chiqarish hajmi 100 mln. dal. Konyak ishlab 
chiqarish absolyut spirtga hisoblaganda yiliga 1’2 mln. dalga etib qoladi.  
Konyak  ishlab  chiqarishga  asosan  «Oq  Fol»  va  «Kolombar»  uzum  navlari 
ishlatiladi. Semilon, Sovinon uzum navlaridan 10 % gacha qo‗shish mumkin. Konyak 
xom  sharobini  tayyorlashda  uzum  eziladi,  gorizontal  yoki  gidravlik  presslarda  bir 
yoki bir necha marotaba presslanadi. SHnekli presslarni qo‗llash man etilgan. Oqim 
va  bosim  sharbati  aralashtiradi.  Bijg‗itishdan  oldin  sharbat  sulfitlanmaydi  va 
tinitilmaydi. Kichik korxonalarda bijg‗ish bochkalarda, yirik korxonalarda esa 1000-
2000 dal hajmli sig‗imlarda o‗tkaziladi.  
Sharantada  uzumni  oktyabrda  uzishadi  va  qayta  haydashni  1  dekabrdan 
boshlashadi.  Sharoblarni  saqlanish  davomiyligi  olinadigan  konyak  spirt  sifatiga 
nisbiy ta‘sir ko‗rsatadi. CHunki sharob metalldan yasalgan sig‗imlarda saqlanganda 
tarkibidagi  temir  miqdori  ko‗payishi  bilan  oksidlanish  jarayoni  keskin  kuchayadi. 
Yosh xom sharob yaxshi tinmagan cho‗kma bilan birga xaydaladi. Xom-spirt olishda 
tarkibida 7-8 % achitqi loyqasi bo‗lgan achitqili xom sharoblar qo‗llaniladi. Bu uslub 
konyak  spirtiga  enant  efirini  oshiqcha  miqdorda  berganligi  sababli,  unda  mashhur 
fransuz konyaklariga xos tuslarni paydo qiladi.  

---

306 
 
Qayta haydash – sharant 1 kubli davriy uskunada olib boriladi. SHarob kubga 
quyiladi  va  qayta  haydashdan  chiqqan  spirt  -  xom  spirt  deyiladi.  Bu  jarayon  uch 
marotaba  takrorlanadi.  Olingan  xom  spirtni  uchta  partiyasi  assamblyaj  qilinadi, 
aralashma qayta qaynatiladi va spirt uchta qismga ajratib olinadi: bosh, o‗rta va dumli 
fraksiyalar. 
Konyak tayyorlashda o‗rta fraksiyalari olinadi va saqlashga beriladi.  
Sharantada  qo‗llaniladigan  qayta  haydash  uslublari  turlidir.  Ayrim  holda, 
xushbo‗yligi  kuchli  konyak  spirtini  tayyorlash  uchun  sharobga  distillyatni  oxirgi 
(dumli) fraksiyasi qo‗shiladi va u bilan birga qayta haydaladi. Ammo, bunday olingan 
xom spirtni quvvati baland bo‗lganligi uchun, bu uslub kam ishlatiladi.  
Xom  spirtni    quvvati  30  %  dan  baland  bo‗lsa,  undan  kamdan  kam  yaxshi 
konyak spirtini olish mumkin. Nordon sharobni dastlabki quvvati 10-11 x % bo‗lgan 
bo‗lsa undan olingan xom spirtni quvvati 30-32 xatto 35x % bo‗lishi mumkin. Uning 
quvvati  faqat  toza,  yumshoq  suv  bilan  suyultirilib  29x  %  ga  etkaziladi,  lekin 
qo‗shiladigan  suvning  hajmi  10  %  dan  ko‗p  bo‗lmasligi  kerak.  Boshqa  holda  xom 
spirtga dastlabki qayta xaydashdagi bosh va oxirgi fraksiyalar qo‗shiladi. Distillyatni 
quvvati 58x% etishi bilan, o‗rta fraksiyani olish boshlanadi. Spirtni quvvati 70,5-71x 
%  ga  etishi  bilan  o‗rta  fraksiyani  olishni  to‗xtatiladi.  (≤57).  Bu  qoidaga  rioya 
qilmaslik quo‗o‗ati 58-60x % li spirtda oxirgi fraksiyasiga xos yoqimsiz tuslarni kelib 
chiqishiga olib keladi.  
Konyak  spirti  er  yuzasidagi  xonalarda  eman  bochkalarda  (hajmi  220  l) 
saqlanadi.  Eman  bochkalarini  yasashda  faqat  Limu  emanidan  foydalaniladi.  40-50 
yoshlik  dubdan  eng  yaxshi  klyonka  yasaladi;  bochkalarni  to‗lg‗izganda  2  litr  kam 
quyiladi.  
O‗zbekistonda  konyak  ishlab  chiqarish  urush  yillaridan  so‗ng  rivoj  topdi. 
Konyak ishlab chiqarish uchun qulay viloyatlar: Toshkent, Surxondaryo, Samarqand 
va  Buxoro  viloyatlaridir.  Bayan-SHirey,  Baxtiori  Parkent  uzum  navlaridan  yaxshi 
konyak  xom  sharobi  tayyorlash  mumkin.  Toifi,  Nimrang,  Rkatsiteli,  Kuldjinskiy, 
Aligote  uzumlaridan  xam  konyak  xom  sharobini  olish  mumkin.  (Samarqand,  KV-
O‗zbekiston, Xalqobod) shular jumlasidandir. 

---

307 
 
Konyak texnologiyasi konyak xom sharobini tayyorlash, konyak spirtini olish, 
uni saqlash va konyak tayyorlashdan iborat. 
Konyak  xom sharobi oq, pushti, qizil uzum navlaridan oq sharoblarga uzumni 
qayta  ishlash  texnologiyasidan  tayyorlanadi.  qayta  ishlashga  faqat  sog‗lom  uzum 
beriladi.  SHarbatni  tindirganda  sulfitlanmaydi.  Bijg‗ish  haroratini  16-25ºS  da  olib 
borish kerak.  
Konyak  ishlab  chiqarishda  qo‗llanadigan  xom  sharobni  quvvati  8x  %-kun, 
titrlanadigan  kislotalilik  1,5  g/l  dan  aniq,  uchuvchan  kislotalar  1,3  g/l  dan  kam  va 
umumiy SO
2
  miqdori – 15 g/l kam bo‗lishini ta‘minlash kerak. Ularning rangi och-
hashak  rangidan  to  pushtigacha,  begona  hidsiz  va  ta‘msiz.  Xom  sharoblar  yaxshi 
tinmagan, tarkibida 2% gacha achitqi bo‗lishi kerak. Kam quvvatli xom sharoblarni 
saqlash  qiyin, konyak  spirti olinadigan konyak qurilmasini  unumdorligi pasayadi va 
saqlashga ko‗p sig‗im talab qiladi.