Buxoro davlat universiteti raxmatullayeva f. M. Korporativ strtegiya va tashkiliy dizayn

Korxona missiyasi – uning asosiy biznesi, uning maqsadlari hamda biznes o'z mazmunini yo'qotishiga olib keladigan sabablar ta'rifi. Missiya mijoz va unga ko'rsatiladigan xizmatlarni aynanlashtiradi. Missiya ta'rifi yuqoriroq darajadagi vazifalarga to'g'ri kelishi kerak. Missiya – bu korxonaning liderlik faoliyati bilan bog’liqligidir.
Maqsadlar korxona faoliyatining uning kelajak tasavvuridagi holatga erishishi uchun zarur bo'lgan umumiy yo'nalishlarini belgilaydi. Maqsadlar – missiyaning natijaga qaratilgan elementlari. Maqsadlar nimalarga erishilish kerakligini ko'rsatadi, biroq buning yo'llarini emas.


2.2. Sanoat tahlili asoslari
Tashqi muhitni tahlil qilish (PEST-tahlil)
Tashqi muhitni tahlil qilish vositasi bo’lib, uning yordamida strategiya ishlab chiquvchilar potentsial tahdidlarni va yangi ochilgan imkoniyatlarni oldindan bilish maqsadida tashkilotga nisbatan tashqi omillarni nazorat qiladilar
Tashqi muhit - tashkilotdan tashqarida bo'lgan va uning faoliyat yuritishi shartlarini shakllantiradigan omillar majmui. Birgalikda ular omon qolish va muvaffaqiyatga erishishning asosiy shartlarini belgilaydigan "yashash muhiti" ni tashkil qiladi (5-rasm).



5-rasm. Kompaniyaning tashqi va ichki muhiti
Yaqin tashqi muhit (to'g'ridan-to'g'ri ta'sir qilish muhiti, mikromuhit) va uzoq tashqi muhit (bilvosita ta'sir doirasi, makromuhit) mavjud. Uzoq tashqi muhit, ushbu tashkilot uchun maxsus yoki o'ziga xos ahamiyatyga ega emas.
Yaqin tashqi muhit tashkilotga bevosita ta'sir ko'rsatadigan va uning ta'sirini o'zida sezadigan omillarni o'z ichiga oladi. Ularga quyidagilar kiradi:

1. 
   resurs yetkazib beruvchilari – resurslarni tashkil qilishni ta'minlaydi (mehnat, moliyaviy, moddiy va boshqalar);
   
2. 
   iste’molchilar - bozorlarning besh turini tashkil qiladi: iste'mol bozori, ishlab chiqaruvchilar bozori, vositachilar bozori, davlat muassasalari bozori, xalqaro bozor;
   
3. 
   raqobatchilar - shu kabi faoliyat turlari bilan shug'ullanadi (tovar raqobatchilari, raqobatchi markalar, substitutlar va o’rinbosar tovarlar);
   
4. 
   vositachilar, hamkorlar – mahsulotlarni ilgari surish, sotish va tarqatish jarayonida xizmatlar ko’rsatadi (marketing, logistika va b.);
   
5. 
   davlat muassasalari va aloqa auditoriyalari – hokimiyat organlari, ommaviy axborot vositalari, jamoatchilik, ichki auditoriya.
   

Uzoq tashqi muhit tashkilot faoliyatiga bilvosita yoki sekin ta'sir ko'rsatadigan omillarni birlashtiradi. Ularga quyidagilar kiradi:

1. 
   iqtisodiyotning holati - ishlab chiqarish va iste'mol darajasi, investitsion jozibadorlik, inflyatsiya darajasi;
   
2. 
   ijtimoiy-madaniy omillar - milliy, aqliy, tarixiy, axloqiy, axloqiy asoslar;
   
3. 
   ilmiy-texnik taraqqiyot – ilg'or ilmiy va amaliy texnik va texnologik yutuqlar;
   
4. 
   siyosiy omillar – hukumat siyosati, davlat ustuvorliklari, jamoat partiyalari va harakatlar;
   
5. 
   xalqaro voqealar – global o'zgarishlar, xalqaro tashkilotlar faoliyati va boshqalar.
   

Tashqi muhitni strategik tahlil qilishning maqsadlari:

• 
  makromuhitning tendentsiyalari va tuzilmalarini kuzatish;
  
• 
  makro muhitdagi kelajakdagi o'zgarishlarning yo'nalishini prognozlash;
  
• 
  ishlab chiqarish va sotish jarayonlariga ularning ta'sirlari nuqtai nazaridan mavjud va kelajakdagi ta'sirini baholash .
  

Kompaniyadagi strategik boshqaruv va rejalashtirishning eng muhim elementi bo’lib, tashqi muhitni tahlil qilish, shuningdek, boshqaruv bozorlarini monitoring qilish hisoblanadi.
Kompaniyani biznes yuritish jarayonida kutayotgan tahdidlar va yuzaga keladiganimkoniyatlar - bularning barchasi tashqi muhitda mavjud bo’lib, biznes ham uning bir qismi hisoblanadi. Tashqi muhitda kompaniyalarga raqobatchilar, noinsof yetkazib beruvchilar, tez o'zgaruvchan soliq qonunchiligi, ijtimoiy ofatlar va boshqa ko'plab holatlar tahdid qiladi. Bundan tashqari, kompaniyaning siyosatini xaridorlar va kelgusida rivojlanish – biznes uchun yetarli resurslar belgilaydi.
Tashqi omillarni tahlil qilish kompaniyaning qisqa va uzoq muddatli istiqbolda muhit bilan o’zaro faoliyat algoritmlarini ta’minlaydigan strategik yechimlarni ishlab chiqishga yordam beradi, bu esa o'z imkoniyatlarisalohiyatini maqsadlarga erishish uchun zarur bo'lgan darajada qo'llab-quvvatlash, tahdid va imkoniyatlarni ochishimkonini beradi, ga yordam beradi.
Uzoq muhitni tahlil qilish PEST (STEP) tahlil – tashkilotning tashqi muhitining siyosiy (siyosiy)(Р – Political), iqtisodiy (Е – Economic), ijtimoiy (S – Social), texnologik (Т – Technological) omillarini strategik tahlil qilishdir. U yirik kompaniyalarni strategik rejalashtirish va boshqarish jarayonida, shuningdek, investitsion tavakkalchiliklarni baholash maqsadida qo'llaniladi (2-jadval).
PEST va STEP o'rtasidagi farq shundaki, STEP-tahlil variantida birinchi o'rinda ijtimoiy va texnologik omillar turadi. PESTLE-tahlil PEST tahlil versiyasining ikki xil omillar (Legal – huquqiy omil va Environmental – atrof-muhitdagi o’zgarishlar omili) bilan kengaytirilgan shakli.
Korxonaning ish muhitiga to'g'ridan-to'g'ri siyosiy omillar ta'sir ko'rsatganligi sababli, tahlil natijasida siyosiy vaziyatning biznes faoliyati, investitsion muhit, barqarorlik va rivojlanish istiqbollariga ta'siri omillari aniqlanadi.
Iqtisodiy omil investitsion istiqbollarni va bozorlarning rivojlanish istiqbollarini, sotib olish qobiliyatini va boshqalarni aniqlashning asosiy omili sifatida o’rganiladi. Shuningdek, iqtisodiy resurslarning davlat miqyosida taqsimlanish i ham o'rganiladi.
Ijtimoiy omil iste'molchilar tanlovlarining dinamikasini, ijtimoiy guruhlarning taqsimlanishini va tuzilishini, yosh va gender tuzilishini belgilaydi.
Oxirgi omil texnologik komponent hisoblanadi. Uni o’rganishdan maqsad bozorning o'zgarishi va zarari, shuningdek, yangi mahsulotlar paydo bo’lishining sababi bo’lgan texnologik rivojlanish tendensiyalarini aniqlash hisoblanadi.

2-jadval.