|
4. Strategiya tashqi imkoniyatlar va tahdidlarga javob berish, shuningdek, raqobatbardosh ustunlikka erishish uchun zarur bo'lgan ichki kuchli va zaif tomonlarni bilishdir.
Ushbu yondashuvga muvofiq, strategiyaning asosiy masalasi tijorat faoliyatining turli sohalarida firmaning asosiy raqobatchilari ustidan uzoq muddatli raqobatbardosh ustunlikka erishishdir. Ushbu ta'rif shunt bildiradiki, raqobat afzalligi tashkilotga ta'sir qiladigan tashqi va ichki omillarni to'liq tushunishdan kelib chiqadi. Tashkilot tashqarisida biz sanoatning jozibadorligi va tendentsiyalarini, shuningdek, asosiy raqobatchilarning xususiyatlarini aniqlashga majburmiz. Bu hisobga olinishi kerak bo'lgan imkoniyatlar va tahdidlarni keltirib chiqaradi.
Tashkilot ichida kompaniyaning kelajakda rivojlantirilishi va tuzatilishi kerak bo'lgan kuchli va zaif tomonlarini tushunishga imkon beradigan raqobatbardosh imkoniyatlarini baholashimiz kerak.
Strategiya tashkilotlarga tashqi muhit va ularning ichki imkoniyatlari o'rtasida hayotiy tenglikka erishish uchun kerak. Strategiyaning roli tashqaridan keladigan imkoniyatlar va tahdidlarga passiv javob sifatida emas, balki tashkilotning o'zgaruvchan muhit ehtiyojlariga doimiy va faol moslashishi sifatida qaralishi kerak.
Ushbu yondashuv doirasida 3 sohani ko’rib chiqish bilan biznes strategiyasi uchun asos paydo bo'ladi:
Markaziy tahlil ob'ekti sifatida biznes birlik;
tashkilotning asosiy rivojlanish tendentsiyalarini belgilaydigan tarmoq tuzilmasi;
raqobatbardoshlikni belgilaydigan ichki qobiliyat.
Uzoq muddatli maqsadlar, strategik harakatlar dasturlari va resurslarni taqsimlashning ustuvor yo'nalishlarini biznes birligining roli belgilab beradi.
Iqtisodiyotda "strategik boshqaruv" atamasi raqobat kuchayib borishi munosabati bilan XX asrning 60-70-larida kiritildi. Strategik boshqaruv muammolarini ishlab chiqish ko'plab taniqli olimlar, xususan, I. Ansoff, M. Starr va B. Karlof1 tomonidan amalga oshirildi. Ko'pgina ishlarda strategiya an'anaviy nuqtai nazar, ya’ni tashkilotni boshqarishning o'ziga xos jarayoni sifatida ko'rib chiqiladi: strategiya o’zining rivojlanishidagi ikki bosqichdan o’tadi: islab chiqish va amalga oshirish; strategiya ko'plab yechimlardan iborat; strategiya asosan tashkilotning tashqi sohasiga tegishli.
Biznes sohasida strategik boshqaruvning klassik olimi I. Ansoff, biznes strategiyasining zamonaviy tushunchasini tahlil qilib, bir nechta o'ziga xos xususiyatlarini keltiradi:
biznes strategiyasini shakllantirish jarayoni zudlik bilan amalga oshirilmaydi.
kompaniyaning rivojlanishi uchun umumiy yo’nalishlar belgilab olinadi;
istiqbolli imkoniyatlar, uzoq muddatli loyihalarni ishlab chiqishda strategiyaning roli strategik sohalarga e'tibor berishdan iboratdir;
tashkilot rivojlanishining tarixiy dinamikasi kompaniyaning harakatini o'zi boshqarganda, strategiyaga ehtiyoj yo’q;
strategiyani shakllantirishda, kelajakda paydo bo'lishi mumkin bo'lgan barcha imkoniyatlarni hisobga olish mumkin emas;
strategiyani samarali amalga oshirish teskari aloqani talab etadi;
maqsadlar kompaniyaning erishmoqchi bo'lgan natijalarini ifodalaydi, strategiya esa bu natijalarga erishish vositasidir;
strategiya va maqsadlar bir-birining o'rnini bosadi: strategiya - murakkab tashkilotning rivojlanishini bog'lovchi va boshqaradigan tizimli kontseptsiyasi;
o'zgaruvchan sharoitlarda strategiyaga murojaat qilish kerak bo'lganda, kompaniya ikkita muhim muammoga duch keladi: qanday qilib rivojlanishning to'g'ri yo'nalishlarini tanlash kerak va yangi yo'nalishdagi harakatni tezlashtirish uchun ko'plab odamlarning energiyasidan qanday foydalanish kerak.
Ushbu muammolarni hal qilish strategiyani shakllantirish va amalga oshirishning mohiyatini tashkil etadi. Strategiya muhim va juda zarur boshqaruv vositasiga aylanadi.
I. Ansoffga ko’ra «….strategiya tushunchasi nozik masala, ba'zan juda mavhum. Uning sahkllanishi odatda darhol natijalarga olib kelmaydi. Savol tug'iladi: strategiya kabi mavhum kontseptsiya kompaniyaning faoliyati uchun juda foydali bo'lishi mumkinmi? Strategiyaning mavjudligi to’g’risida xulosa chiqarish juda oson, ammo uning aniq ta'rifini berish deyarli hech qachon amalga oshirilmagan" [21].
I. Ansoffning ta'kidlashicha, zamonaviy amaliyotda o'zaro bog'liq bo'lgan ikki turdagi strategiya — portfel va raqobat strategiyalari qo'llanilmoqda. Birinchisini tavsiflashda, olim strategiyaning to'rtta asosiy tarkibiy qismini ta'kidlaydi: geografik o'sish vektori (kompaniyaning kelajakdagi faoliyat sohasining ko'lami va yo'nalishini belgilaydi), raqobatbardosh ustunlik (firmaning tegishli faoliyat sohalarida muvaffaqiyatga erishish istagi), sinergiya (faoliyat sohalari o'rtasida paydo bo'ladi) va strategik moslashuvchanlik (biznes sohasidagi o'zgarishlarga tayyorlik).
I. Ansoff raqobat strategiyasining tarkibiy qismlarini ajratib ko’rsatmagan, ammo strategiyani shakllantirishdagi qiyinchiliklarni shakllantirdi: strategiyani ishlab chiqishdan oldingi qarorlarni haddan tashqari siyosatlashtirish; strategiyani qayta qurishning oqilona yadrosi sifatida amalga oshirishga tashkilotning qarshiligi (mavjud madaniyat, kuchhokimiyat munosabatlari); foyda keltiradigan odatiy faoliyat va yangi vazifalar o'rtasidagi ziddiyatli vaziyatlarning paydo bo'lishi; tashqi muhit holati va malakali menejerlar haqida ma'lumot yetishmasligi.
Strategiya tashkilotning mohiyati haqidagi asosiy savollarga javob beradi:
Bizning biznesimiz bugungi kunda qanday holatda?
Bizning biznesimiz ertaga qanday bo'lishi kerak?
Mahsulotlarimiz, funktsiyalarimiz, bozorlarimiz qanday?
Belgilangan maqsadlarga erishish uchun nima qilishimiz kerak?
Muvaffaqiyatli strategiyalarning umumiy omillari quyidagilardan iborat (1.1-rasm):
Uzoq muddatli, oddiy va kelishilgan va maqsadlar.
Raqobat muhitini chuqur tushunish.
Resurslarni ob'ektiv baholash.
Samarali amalga oshirish. Hatto diqqat bilan ishlab chiqilgan strategiyalar ham samarali amalga oshirilmasa foydasizdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
