Buxoro davlat universiteti pedagogika fakulteti

1-sinf ona tili darsida «Shaxsni va buyumlarni bildirgan so‘zlar» 

yuzasidan 104-106-mashqlarni bajarishga muqobil tarzda 

 berilgan dars moduli 

 

I.    Darsning  mavzusi:  «Shaxsni  va  buyumlarni  bildirgan  so‘zlar» 

(mustahkamlash) 

II.  Darsning turi: Modulli ta‘lim berish. 

III.  Modulning  didaktik  maqsadi:  O‘quvchilarning  shaxs  va  buyumlarni 

bildirgan  so‘zlar  haqidagi  bilimlarini  mustahkamlash,  shaxs  va  buyumlarni 

bildirgan  so‘zlarga  so‘roq  berishni  o‘rgatish,  ularda  mulk,  mulkdor,  mulk  turlari 

haqida  tushuncha  hosil  qilish,  topqirlik,  izlanuvchanlik,  mustaqillilik  xislatlarini 

shakllantirish 

IV. Darsning borishi ; O‘qituvchi, o‘quvchilarni modul dasturining didaktik 

maqsadi  bilan  tanishtiradi,  ularga  modul  dasturidagi  topshiriqlarni  bajarish 

bo‘yicha  tegishli  ko‘rsatmalar  berib,  topshiriqlarning  bajarilishini  nazorat  qilib 

turadi.  O‘quvchilarni  1-,  3-,  5-kichik  modullardagi  topshiriqlarni  mustaqil,  2-,  4-

kichik  modullardagi  topshiriqlarni  esa  guruhdagi  o‘quvchilar  bilan  hamkorlikda 

bajarishga yo‘llaydi.  Har bir kichik modul yakunida o‘quvchilar bilan savol-javob 

o‘tkazadi,  o‘quvchilar  javoblaridagi  kamchiliklarni  to‘ldirib  boradi.  O‘qituvchi 

---

17 

 

 

 

o‘quvchilarga  har  bir  kichik  moduldagi  javoblarini  o‘zlari  mustaqil  baholash 

vazifasini topshiradi. Dars yakunida ular  qo‘ygan baholarini umumlashtiradi. 

Modul dasturi                                                  2.2-jadval 

Ki 

chik 

mo 

dul 

 

Modulning didaktik 

maqsadi 

O‘quvchilar o‘zlashtirishi lozim 

bo‘lgan o‘quv materiali yuzasidan 

topshiriqlar 

Topshiriqni 

bajarish 

yuzasidan 

ko‘rsatmalar 

B

a 

h 

o 

1-

KM 

O‘tgan 

mavzular 

yuzasidan 

o‘quvchilar 

bilimini 

test 

savollari 

yordamida  aniqlash  va 

baholash. 

O‘quvchilarni 

mustaqil 

ishlashga 

o‘rgatish,  iqtisodga  oid  

bilimlarini tekshirish. 

Berilgan  testlarning  to‘g‘ri  javobini 

belgilang. 

  1.  Mahsulotlarni  xarid  qiluvchi 

kishilar kim deyiladi? 

A) Shifokor      V) O‘qituvchi       

B) Sotuvchi         G) Xaridor 

    2.  ”R”  harfi    qaysi  qatorda 

tushurib qoldirilgan? 

A) Pu_, sotu_chi 

B) Is_of, na_x 

V) Iq_isod, halo_ 

    3. 

Kim? 

so‘rog‘iga 

javob  

beruvchi  so‘zlar  qaysi  qatorda 

berilgan?  

A) Bog‘bon, mahsulot 

B) Sotuvchi, reklama 

V) Oshpaz, tadbirkor 

   4.  Mahsulotlarni  sotish  uchun 

ularga nima qo‘yiladi? 

A) Pul             V) Narx 

B) Ish xaqi       G) Xomashyo  

Test  savollarini 

diqqat 

bilan 

o‘qing 

va 

to‘g‘ri  javobini 

belgilang. 

Individual 

ishlang. 

 

2-

KM 

Mulk,  mulkdorlar  hamda 

mulk 

turlari 

haqida 

tushunchaga  ega  bo‘lish, 

o‘quvchilarning  og‘zaki 

nutqini o‘stirish.  

Quyidagi  savollarga  og‘zaki  javob 

toping. 

1)  Mulk deb nimaga aytiladi?  

2) Kimlar  mulk  egasi bo‘la oladi?          

3)  Mulkdorlar qanday odamlar?           

4)    Mulkdor  o‘z  mulkidan  qanday   

foydalanishi mumkin? 

5)Mulkning qanday turlari bor?           

6) Shaxsiy  mulk   qanday   mulk 

hisoblanadi?      

7)  Sizning      qanday      shaxsiy 

mulkingiz bor? 

8)  Davlat    mulki    qanday    mulk 

hisoblanadi?       

9)  Davlat    mulkiga    nimalar 

kiradi?  

10)  Davlat    mulkiga   qanday  

munosabatda bo‘lish kerak? 

Tarqatma 

materialda 

berilgan 

mavzuni  diqqat 

bilan 

o‘qing. 

Savollarga 

guruhdagi 

o‘quvchilar 

bilan 

hamkorlikda 

og‘zaki 

javob 

izlang. 

 

3-

Shaxs 

va 

buyumlarni  Tarqatma 

materialda 

berilgan  Topshiriqni 

 

---

18 

 

 

 

KM 

bildirgan  so‘zlarga  so‘roq 

berishni,  chiroyli  yozishni 

o‘rgatish.  

matndan  nima?  va  nimalar?,  kim? 

va kimlar? so‘rog‘iga javob bo‘lgan 

so‘zlarni topib yozing. 

yozma,  

mustaqil 

bajaring. 

Chiroyli yozing.   

4-

KM 

O‘quvchilarda 

jamoa 

bo‘lib  harakat  qilishni, 

topqirlik,  izlanuvchanlik 

xislatlarini  shakllantirish. 

Krossvord 

yechish 

ko‘nikmasini hosil qilish. 

   Quyidagi krossvordni yeching. 

          1         2 

 

    3 

 

               4 

     

 

1. Mahsulotning sotilish puli. 

2. Mahsulot sotiladigan joy. 

3. Mahsulot xarid qiluvchi kishi. 

4. Mahsulot sotuvchi kishi. 

Krossvord  javobidan  avval  kim?, 

so‘ng 

nima? 

so‘rog‘iga 

javob 

bo‘lgan so‘zlarni topib yozing. 

Berilgan 

krossvordni 

guruhingiz-

dagilar    bilan 

birgalikda 

yeching.  

 

 

 

5-

KM 

Modulni yakunlash. 

Modul dasturi bo‘yicha 

o‘quvchilar fikrini bilish. 

Uyga vazifani 

tushuntirish. 

 

        U y g a   v a z i f a: 

Quyidagi testlarning to‘g‘ri javobini 

belgilang. 

  1. Odamlarning faqat 

o‘zigagina tegishli bo‘lgan 

narsalar    qanday mulk 

hisoblanadi?

  

A) Davlat mulki  B) Xususiy mulk 

   2. Mulkka egalik qiluvchi inson 

kim? 

A) Sotuvchi.           V) Mulkdor. 

B) Iste’molchi.      G) Xaridor.    

    3. 

Qaysi 

qatordagi 

narsalar 

xususiy mulk hisoblanadi?          

A) Tramvay   G) Bolalar bog‘chasi     

B) O‘quvchining o‘quv qurollari. 

V) Kasalxona     D) Maktab 

Uy vazifasini 

mustaqil bajarib 

keling. 

 

1-KM. Birinchi kichik modulning didaktik maqsadi avval  o‘tilgan mavzuni 

o‘quvchilar  tomonidan  o‘zlashtirilganlik  darajasini  test  savollari  yordamida 

aniqlash  va  baholash  hamda  ularni  mustaqil  ishlashga  o‘rgatish,  iqtisodga  oid 

olgan bilimlarini tekshirishdan iboratdir. Har bir o‘quvchiga alohida test savollari 

tarqatiladi.  O‘quvchilar  mustaqil  holda  berilgan  testlarning  to‘g‘ri  javobini 

belgilashlari kerak bo‘ladi. 

2-KM. Bu kichik modulning didaktik maqsadi o‘quvchilarda mulk va mulk 

turlarini  farqlay  bilish  ko‘nikmasiga  ega  bo‘lish  hamda  mulkdorlar  haqida 

tushuncha  hosil  qilish,  ularning  og‘zaki  nutiqni  o‘stirishdan  iborat.  Topshiriqni 

---

19 

 

 

 

bajarishdan  avval  sinf  o‘quvchilari  guruhlarga  ajratiladi.  Yangi  mavzu  bo‘yicha 

ularga  tarqatma  material  berilib,  modulning  didaktik  maqsadi  bilan  tanishtiriladi. 

O‘quvchilar  tarqatma  materialda  berilgan  yangi  mavzuni  diqqat  bilan  o‘qib, 

modulda  berilgan  savollarga  guruhdagi  o‘quvchilar  bilan  hamkorlikda  javob 

topishlari  lozim.  Har  bir  guruh  a‘zo    bilan  alohida  savol-javob  o‘tkazilib, 

o‘qituvchi o‘quvchilar javoblaridagi kamchiliklarni to‘ldiradi. 

3-KM.  Bu  kichik  modul  o‘quvchilarga  shaxs  va  buyumlarni  bildirgan 

so‘zlarga so‘roq berish va chiroyli yozishni o‘rgatish, yozma malakalarini oshirish, 

ularda  ijodiy  fikrlashni  takomillashtirishni  o‘z  ichiga  maqsad  qilib  oladi. 

O‘quvchilar tarqatma materialda berilgan matndan nima?  nimalar?, kim?  kimlar? 

so‘rog‘iga  javob  bo‘lgan  so‘zlarni  topib  yozishlari  kerak.    O‘quvchilar  bu 

topshiriqni mustaqil bajarishlari lozimdir.  

4-KM. Mazkur to‘rtinchi kichik modulning didaktik maqsadi o‘quvchilarda 

jamoa  bo‘lib  harakat  qilish,  ularda  topqirlik,  izlanuvchanlik  xislatlarini 

shakllantirish, iqtisodiy mavzudagi krossvord yechish ko‘nikmasini hosil qilishdan 

iboratdir.  Guruhdagi  o‘quvchilar  hamkorlikda  modulda  berilgan  iqtisodiy 

mavzudagi  krossvordni  yechadi.  Krossvord  javobidan  avval  kim?,  so‘ng  nima? 

so‘rog‘iga  javob  bo‘lgan  so‘zlarni  topib  yozadilar.  Krossvord  yuzasidan  sinf 

o‘quvchilari  o‘rtasida  bahs-munozara  o‘tkaziladi.  O‘qituvchi  o‘quvchilar 

tomonidan yechilgan krossvordning kamchiliklarini to‘ldirib, tegishli ko‘rsatmalar 

berib, ularni baholaydi. 

5-KM. Yakunlovchi kichik modul. Bunda o‘quvchilar modul dasturi haqida 

o‘z  fikrlarini  bayon  etadi,  chunonchi  o‘quvchilar  modulda  ko‘zlangan  maqsadga 

qay  darajada  erishganliklari,  dars  ularga  qanchalik  yoqqanligi,  darsda  nimalarni 

o‘rganganliklari, topshiriqlarni bajarishda ularga nima yordam berganligi va nima 

xalaqit  berganligi  haqida  o‘z  fikrlarini  bildiradilar  va  bahs-  munozara  qiladilar. 

Modulning yakunida o‘quvchilarga uy vazifasi beriladi. 

Bunday modulli darslardan foydalanish natijasida: 

1.  Dars jarayoninig samaradorlik darajasi ortadi. 

2.  Darsning barcha qismlariga vaqt to‘g‘ri taqsimlanadi. 

---

20 

 

 

 

3. O‘quvchilar tomonidan bajarilgan barcha topshiriqlar o‘z vaqtida baholanib 

boriladi. 

4. O‘quvchilar iqtisodiy bilim, malaka va ko‘nikmaga ega bo‘ladi. 

5.  O‘quvchilarning mustaqilligi va ijodkorligi oshadi. 

   6.  O‘quvchilarda taqqoslash va farqlash ko‘nikmasi shakllanadi.   

   7.    O‘quvchilarda  o‘rtoqlari  hamda  o‘qituvchiga  murojaat  qilish  malakasi 

paydo bo‘ladi; 

  8. O‘quvchilar o‘zini boshqarishni, vaqtini to‘g‘ri taqsimlashni o‘rganadi; 

  9. O‘quvchilarning topqirlik va izlanuvchanlik xislatlari oshadi. 

10. O‘quvchilarda bir-biriga hurmat va e’tibor hissi paydo bo‘ladi. 

11. O‘quvchilarda  jamoa  bo‘lib  harakat  qilish  ko‘nikmalari shakllanadi. 

12. O‘quvchilar guruhdagi tengqurlarining javoblarini eshitishni, tahlil qilishni 

hamda xato va kamchiliklarini tuzatishni o‘rganadi. 

2-,  3-  va  4-sinf  o‘quvchilarining  iqtisodiy  bilimdonligini  oshirishga 

qaratilgan  modulli darslardan namunalar 4-ilovada berilgan. 

O‘quvchilarga  bilim  shaklida  taqdim  qilingan  ta‘lim  modullari  jamiyat 

a‘zolarining ijtimoiy tajribasida sinovdan o‘tgan bilimlarga tayangan taqdirdagina 

shaxsga  nisbatan  rivojlantiruvchi  xarakter  kasb  eta  oladi.  Xuddi  mana  shunday 

bilimlarni  o‘zida  mujassamlantirgan  ta‘lim  moduli  muayyan  bir  pedagogik 

texnologiyaning  tarkibiy  qismi  sifatida  namoyon  bo‘ladi.  Boshlang‘ich  sinf 

o‘quvchilariga 

iqtisodga 

oid 

bilim 

berishga 

yo‘naltirilgan 

modulli 

texnologiyalarning maqsadga muvofiq tarzda tanlanishi natijasida, iqtisodiy bilim, 

atama va tushunchalarni turli-tuman shakldagi o‘quv-biluv jarayoniga taqdim etish 

imkoniyati  tug‘iladi.  Bu  esa  iqtisodga  oid  bilim  va  tushunchalarni  o‘quvchilar 

tomonidan  jadal  o‘zlashtirilishini  ta‘minlaydi  hamda  o‘quvchilarni  o‘quv-biluv 

jarayonini  boshqaruvchi  asosiy  subyekt  sifatida  faoliyat  ko‘rsatishlariga  imkon 

beradi.  

O‘quvchilarning  jismoniy  va  aqliy  rivojida  kattalar  bilan  bo‘ladigan 

muloqot,  hamda  o‘zaro  munosabat  muhim  ahamiyatga  ega.  Shuning  uchun 

---

21 

 

 

 

yuqorida  ta‘kidlab  o‘tilgan  tarzda  olib  borilgan  darslarda  o‘quvchi  tengqurlari 

orasida o‘zining alohida o‘rni bor ekanligini his eta boradi. Shu bilan bir qatorda u 

iqtisodiy atama va ko‘nikmalarni sekin-astalik bilan egallab boradi. 

Yangicha  ta‘lim  jarayonida  o‘quv  dasturlaridan  keng  o‘rin  olayotgan 

iqtisodiy  ta‘lim  berish,  insonning  moddiy  va  ma‘naviy  ehtiyojlar  hamda  jamiyat 

talablarini  qondirishga  doir  bilimlarini  ko‘proq  amaliy  ishlar  bilan  bog‘lash 

maqsadga  muvofiqdir.  Kuzatishlar  shuni  ko‘rsatdiki,  boshlang‘ich  sinf 

o‘quvchilarida  iqtisodiy  ko‘nikma  hosil  qilish  uchun  dars  davomida  vaqtdan 

unumli  foydalanib,  ularning  zerikishi,  chalg‘ishiga  yo‘l  qo‘ymasdan,  har  xil 

metodlarni  qo‘llagan  holda  nostandart  vaziyatlarni  vujudga  keltirish  yaxshi 

natijalar  beradi.  Bunday  mashg‘ulotlar  o‘quvchilarning  nafaqat  topqirligini 

oshirish  maqsadida,  balki  ularga  muomala  madaniyati,  ya‘ni  sotuvchi  va 

xaridorlarning  bir-birlari  bilan  qo‘pollik  qilmasdan,  muloqotga  kirishishlari 

lozimligi,  matematik  hisob-kitob  qilish  hamda  boshlang‘ich  iqtisodiy  atamalarni 

o‘rgatish  maqsadida  o‘tkaziladi.  Shu  bilan  bir  qatorda  tanlash  imkoniyati,  unda 

nimalarga  e’tibor  berish  lozimligi,  o‘zgalarga  yon  bosish  kabi  haqiqiy  sharqona 

odatlar, ma‘naviyatimiz asoslari bilan ham tanishtirib boriladi.