Buxoro davlat universiteti pedagogika fakulteti chizma geometriya va chizmachilik kafedrasi

54-shakl



55-shaklda tojli gayka bilan mahkamlangan Shpilkali birikma ko'rsatilgan. Bu birikmada ham Shpilkaning uzunligi yuqorida ko'rib o'tilgan usulga o'xshash hisoblab aniqlanishi mumkin.Biriktiruvchi detallarning o'lchamlari tegishli GOST lardan Shpilka rezbasining diametriga qarab tanlab olinadi.
Bunday birikmalarni Shpilka rezbasining diametriga nisbatan keltirilgan miqdorlardan foydalanib chizish ham mumkin (55-shakl).


h, S va r o'lchamlar yasash y' oil bilan olinadi



55-shakl
Detallarning vintli birikmalarini chizish. Vintli birikmalarda vint biriktiriluvchi detallardan birining rezbali teshigiga burab kirgiziladi. Bu birikmalarda gayka bo'lmaydi. Vintlarning kallagi turlicha bo'ladi, ularning chizilishi 56-shaklda ko'rsatilgan. Shu joyning o'zida vintli birikmalar ko'rsatilgan. yig'ish chizmalarida vintlarning shlitsalari yo'g'on chiziq ko'ri­nishida tasvirlanadi. Ustdan ko'rinishda esa shartli ravishda u 45° ga burib ko'rsatiladi (38- shakl, a).
Vint burab kirgiziladigan teshikka detalning butun qalinligicha rezba qirqish (38- shakl, a, g) yoki teshikning bir uchini berk qilib rezba qirqish mumkin (38- shakl, b, v).
Bu birikmalarda vint rezbasi teshik rezbasiga to'la burab kirgizilmaydi (Shpilka rezbasi esa to'la burab kirgizilar edi).
Detallarning vintli birikmalarini chizish uchun boshlang'ich dalillar qilib, vintning diametri, vintning uzunligi va mahkamlanadigan detallarning qalinliklari b va b₁ olinadi.

56. 
    shaklda vintli birikmalarning vint diametriga nisbatan olingan taxminiy o'lchamlari bilan chizilishi ko'rsatilgan.
    

O'rnatish vintlarining yig'ish chizmalaridagi tasviri 57-shakl,a, b, v da ko'rsatilgan. O'rnatish vintlarining kallagi va uchi turli shaklda qilib ishlanadi. Bunday vintlar bir detalning vaziyatini ikkinchisiga nisbatan moslash uchun ishlatiladi.
Yog'och detallarni o'zaro mahkamlash yoki metall va yog'och detallarni biriktirish uchun kallagi turli shaklda bo'lgan vintlar (shuruplar) ishlatiladi (58- shakl). Bunday vintlarning rezbasi o'tkir uchburchak bo'lib, qadami birmuncha katta bo'ladi. 59-shaklda metall detallarni yog'ochga shurup vositasida birik­tirish ko'rsatilgan.
Truba rezbali birikmalarni chizish. Gaz, suv va bur trubalarini bir-biriga ulash yoki ularning yunalishini uzgartirish uchun turli shakldagi fitinglar ishlatiladi. Bunday fitinglar (tirsaklar, troyniklar, krestlar va boshkalar) ga tsilindrik truba rezba o'yilgan bo'ladi va ular bog'lalanuvchan cho'yandan tayyorlanadi. Trubali birikmalarni hosil qilish.uchun trubalarning uchlariga tashqi tomondan, biriktiruvchi detallarning esa ichki tomoniga rezbalar o'yilgan bo'ladi,.
60- shakl, a. da trubalarni troynik yordamida, 60-shakl, b da turri mufta yordamida, 402- shakl, v. da utish muftasi yordamida, 60- shakl, g da esa tirsak yordamida biriktirish, shuningdek, 60- shakl, d da truba teshigini qopqoq bilan berkitish ko'rsatilgan. Birikmalarda birikuvchi va biriktiruvchi detallar rezbalar iking bir-biriga nisbatan joylashishini kursatish maqsadida trubaning rezbasi oxirigacha burab ko'rsatilmagan

.