Buxoro davlat universiteti pedagogika fakulteti chizma geometriya va chizmachilik kafedrasi

50-shakl



Birikmani chizish uchun bolt rezbasining diametri va bolt sterjenining uzunligi byerilgan bo'ladi. Yig'ish chizmalarini chizishda boltli birikmalarni 53- shakl, a, b larda kallagi yoqlarining va gayka yoqlarining faska olish natijasida hosil bo'lgan giperbolalari aylana yoylari bilan almashtirib chizilgan.

Chizishni gaykaning ustdan ko'rinishini chizishdan boshlash qulay. So'ngra bog'lovchi chiziq vositasida gaykaning va bolt kallagining frontal hamda profil proektsiyalari yasaladi. Faska olish natijasida hosil bo'lgan egri chiziqlarni yasash uchun gaykaning va bolt kallagining yuzalarida hosil bo'lgan aylanani Di= 0,95 s ga teng qilib o'tkaziladi, Ushbu misol uchun D₁ = 0,95-46 = 43,7 mm, buni D₁ = 44 mm qilib olamiz. Bu aylana a₁ va a₂ nuhtalar orqali o'tadi. Bu aylananing frontal va profil pro- ektsiyalari a₁, a₂ va b"₁ b"₂ nuhtalar orqali o'tadi. Bu aylanalar faska hosil qiluvchi konusining asosi qilib uchidagi burchagi 120° ga teng bo'lgan konusni chizib olamiz. Bu konusning gayka va bolt kallagi yoylari bilan kesishgan, masalan, n" n"₂ nuqtalarning va bu nuqtalar bo'yicha n"₁ n"₂ hamda k₁, k₂ nuqtalarni belgilaymiz. Frontal proektsiyasida esa k'₁, k'₂ nuqtalarni va bu nuqtalarning profil proektsiyalari k"₁ k"₂ larni belgilaymiz. Faska olishdan hosil bo'lgan egri chiziqlar shu nuqtalar orqali 51-ko'rsatilgandek yana ham soddalashtirib tasvirlash mumkin.о

Shpilkali birikmalarni chizish.
Biriktiriluvchi detallar —Shpilka, shayba va gaykalar Shpilkali birikmalarning asosiy detallaridir.
Shpilkali birikmalar quyidagi hollarda ishlatiladi: 1) boltning kalagiga joy bulmasa; 2) biriktiriladigan detallarni birortasi juda qalin bo'lib, bu holda uzun bolt qo'yish maqsadga muvofiq bo'lmasa. Shpilkaning buralib kiradigan uchining uzunligi d dan 1,35(1 gacha olinadi.
Shpilkali birikmalarni yig'ish tartibi 54-shaklda ko'rsatilgan. Avval chukurligi taxminan 1,85 d ga teng, diametri 0,85 d ga teng bo'lgan chuqurcha (uya) parma yordamida o'yiladi, CHuqurcha tubidagi konus uchi parma uchidagi konus uchiga teng bo'lib, uni 120° qilib olinadi. So'ngra bu chuqurchaga metchik yordamida" Shpilka diametriga teng diametrli rezba o'yiladi (385- shakl).Bu rezbali chuqurchaga Shpilkaning uzunligi 1,35d ga teng bo'lgan rezbali uchi burab kirgiziladi (396- shakl).
Shpilkaning ikkinchi biriktiruvchi uchiga ikkinchi biriktiriluvchi detal’ kirgiziladi. Sungra shayba o'rnatiladi, uning ustidan gayka burab kiydiriladi.
Biriktiriluvchi detalning qalinligi (balandligi) ma'lum bo'lganda Shpilkaning uzunligi quyidagi formula bilan aniqlanadi: l= b + s + N + a + 0, bu erda, b — biriktiriluvchi detalning qalinligi; s — shaybaning qalinligi; H — gaykaning kalinligi; a — Shpilkaning gayka yuzasidan chiqib turgan qismining uzunligi, uni a — 2s qilib olinadi, bu erda s—Shpilka faskasining balandligi. s va N o'lchamlar Shpilka rezbasining diametriga nisbatan tegishli GOST lardan tanlab olinadi. Formuladagi harfiy belgilar o'rniga ularning son qiymatlarini qo'yib, kelib chikdan natijani GOST 11.765-66 jadvalida keltirilgan mikdor bilan solishtiramiz va hisoblab topilgan qiymatga yaqin bo'lgan l ning kattaligini qabul qilamiz.
Mahkamlanuvchi detal’ teshigi Shpilka diametridan bir oz kattaroq qilib olinadi va u taxminan d₀ = 1,1 d ga teng bo'ladi.
Shpilkaga oddiy gaykalardan tashqari tojli yoki uyiqli gaykalar burab mahkamlanishi mumkin.