Buxoro davlat universiteti pedagogika fakulteti chizma geometriya va chizmachilik kafedrasi

Shaybalar. SHayba, odatda, gayka, vint yoki bolt kallagining ostiga qo'yiladi va ularning teshigida rezbasi bo'lmaydi (48-shakl). SHaybalar biriktiruvchi va biriktiriluvchi detallarning yuzalarini buzilishdan saqlash va ularga ta'sir hiladigan zo'riqishni bir me'yorda uzatish va tarqatish uchun xizmat qiladi. Shaybalar xomaki (49-shakl, a) va toza (49- shakl, b) shaybalarga bo'linadi.

47-shakl





49-shakl



T



48-shakl
oza shaybalar (GOST 6.958-68) bolg'alangan po'latdan tokarlik stanogida tayyorlanadi. Bunday shaybalarning o'rtasida teshigi va tashqi sirtida faskasi bo'ladi.
Xomaki shaybalar (GOST 11.371-68) ko'pincha, listli po'latlardan qirqib olinadi va barabanda tozalanadi, bunday shaybalarga stanoklarda ishlov byerilmaydi.


Shaybalar ham bolt, gayka, shpilkalar singari chizmada oddiylashtirilgan holda chiziladi. Bolt yoki shpilka rezbasining diametri ma'lum bo'lganda, shayba teshigining diametri d₀ = s=a 1,1 d, shaybaning qalinligi s = va 0,15d, tashqi diametri D = 2,2d va faskasiniig kattaligini s = 0,25 s ga teng qilib tasvirlanadi.
Toza va xomaki shaybalardan tashqari, yana gaykalarni zarb, tebranish yoki silkinishlar ta'sirida o'z-o'zidan buralib ketishidan saqlash uchun prujina shaybalar ishlatiladi (49-shakl a).
Shaybalarni GOST o'lchamlari bo'yicha chizish uchun kerakli ma'lumotlar nlovadagi jadvalda keltirilgan.
Shaybalar chizmada quyidagicha belgilanadi. Shayba 18 XZ G OST 6.957-68 (toza shaybalar uchun). Shayba 18 GOST 11.371-68 (xomaki shaybalar uchun). Prujina shayba 10 G OST-6.402-70.