Buxoro davlat universiteti pedagogika fakulteti chizma geometriya va chizmachilik kafedrasi

PIB4S-19

62-shakl

64-shakl



Ponasimon shponkalarni joylashtirish uchun vallarda ariqcha o'yiladi yoki teki s qilib kesib tashlanadi, shkivda esa ariqcha ochiladi (65-shakl, v, g).
Agar shponka ish chizmasida tasvirlansa, u holda uning barcha elementlari va o'lchamlari ko'rsatilgan bo'lishi kerak. Shponka GOST 8.793-68 da ko'rsatilgan o'lchamlar bo'yicha, ariqchalar esa GOST 8.791-68 da ko'rsatilgan o'lchamlar buyicha chiziladi.
Shlitsali birikmalar stanoksozlikda, avtotraktorsozlikda va mashinasozlikning boshqa tarmoklarida keng ishlatiladi. Shlitsali birikma hosil qilish uchun valda tish kirkiladi, g'ildirak vtulkasida esa ariqchalar o'yiladi (66-shakl). Bu erda tishlar soni ko'p bo'lganligi sababli, shponkali birikmalarga nisbatan katta kuchga ega bo'lgan aylanma harakatlarni uzatish mumkin. Bundan tashqari, shlitsali birikmalar mustazhkam bo'ladi, yaxshi markazlanadi va o'k bo'ylab osongina siljiydi. Tishlar soni, asosan, birikmaga yuklangankuchlanish va ularning ish sharoitiga qarab aniqlanadi.
Tishlarning tayanch yuzalari to'g'ri yonli yoki evol’venta bo'yicha ishlangan egri
chizik shaklida bo'lishi mumkin. To'g'ri yonli profilga ega bo'lgan shlitsali birikmalar o'lchamlari 67-shakldagiga mos kelishi lozim. Bunday shlitsalarning aksonometrii tasviri 66-shaklda ko'rsatilgan.
Vtulka kesimining to'g'ri yonli profilga ega bo'lgan shlitsali birikmalar engil, o'rta va og'ir syeriyali birikmalarga bo'linadi. 67- shakl, a da turri yonl

itishlari bor bo'lgan shlitsali birikmalarning kundalang kesimi, shuningdek, val (67-shakl, b va 8 lar) va vtulka kesimining shakli (67-shakl, g) ko'rsatilgan. 68- shaklda esa to'g'ri yonli tishli birikmalarni shartli tasvirlash va unga o'lchamlar quyish misoli keltirilgan. Tishlarining profili evol’ventasimon bo'lgan shlitsali birikmalar turg'ri yonli profilga ega bo'lgan shlitsali birikmalarga nisbatan mustaxkam va ishlanish jihatidan oddiy. Bunday profillar birikma o'qiga parallel ravishda 12 dan 400 mm gacha’bo'lgan diametrlarga ishlanadi va ular tishlarining evolventa profili bo'yicha markazlashtiriladi (S buyicha markazlashtirish) (69-shakl, a) yoki birikmaning tashqi diametri D bo'yicha markazlashtiriladi. Markazlashtirish deganda, tishlar yuzasini chuqurchalar yuzasi bilan to'la kontakta tushuniladi (69-shakl, b).