Buxoro davlat universiteti a. N. Murtazoyev texnik mexanika

19-MA’RUZA. REDUKTOR VA YURITMALAR
REJA:

1. 
   Yuritmalar to’g’risida ma’lumot.
   
2. 
   Reduktorlar.
   
3. 
   Tishli uzatmali reduktorlar.
   
4. 
   Chervyakli(kirmakli) reduktorlar.
   

1. Yuritmalar to’g’risida ma’lumot.
Odatda mashinaning ish bajaruvchi qismiga zurur bo’lgan quvvat beradigan va harakat tezligi uzatadigan mexanimzlar yig’indisi mashinaning yuritmasi deb ataladi. Bordi-yu mashinaning ish bajaruvchi qismining vali bevosita elektrik dvigatel vali bilan ulangan bo’lsa (Masalan, ventilyator, kompressor va shu kabilarda), u holda elektrik dvigatelning o’zi mashina yuritmasi bo’lib xizmat qiladi. Biroq aksariyat mashinalarda ularning yuritmalari elektrik dvigateldan tashqari, bir necha pog’onali har xil uzatmalarni o’z ichiga oladi. Eng oddiy bunday yuritma vallari o’zaro mufta bilan ulangan reduktor va elektrik dvigateldan tuzilgan bo’ladi. Lekin ko’pincha ishlatiladigan yuritmalar tarkibida ko’rsatilgan uzellardan tashqari, mavjud uzatmalarning har xili bo’ladi. Bu mashinaning xiliga, uning ish bajaruvchi qismida talab qilingan harakat tezligi va quvvatga bog’liqdir. Shunday qilib, aksariyat mashinalarda ularning yuritmalari elektrik dvigateldan tashqari, bir necha pog’onali har xil uzatmalarni o’z ichiga oladi. Shuning uchun muhandislik amaliyotida ayrim uzatmalarni alohida loyihalashdan ko’ra mashina yuritmasi tarkibidagi uzatmani loyihalash hollari ko’proq uchraydi. Bunday hollarda eng muhim masala yuritma tarkibidagi uzatmalarni to’g’ri tanlash, joylashtirish va hisoblashdir. Buning uchun avvalo yuritmalarning kinematik hisobini to’g’ri bajarish lozim. Yuritmani kinematik hisoblash deganda mashina uchun energiya manbai bo’lib xizmat qiluvchi uzel validagi quvvat, aylanish chastotasi bilan ish bajaruvchi qism valida talab qilingan aylanish chastotasi va quvvat miqdori ma’lum bo’lgani holda ko’rsatilgan ikki qism oralig’ida joylashgan uzatmalar tarkibidagi vallardan har birining aylanish chastotasi va ulardagi quvvat bilan burovchi moment miqdorini aniqlash tushuniladi. Odatda yuritmalar loyihalashda beriladigan asosiy parametrlar mashinaning ish bajaruvchi qismi validagi talab qilingan aylanish chastotasi yoki tezligi va quvvat yoki burovchi moment miqdoridir. Transportyor va konveyer kabi yuk tashish mashinalarida, ish bajaruvchi qism validagi burovchi moment o’rnigi baraban vallaridagi quvvat yoki aylana kuch, shuningdek, lenta yoki zanjirning harakat tezligi berilishi mumkin.