|
Parallel qo‘zg‘atishIi o‘zgarmas tok motorining
I tezligini rostlash usullari
Bunday motoming tezligini, mexanik tavsif ifodasiga binoan,
elektr tarmog'idagi kuchlanish U, yakor zanjiridagi qarshilik R
va magnit oqim Ф ni o‘zgartirish bilan rostlash mumkin. Elektr
tarmog'idagi kuclilanish qiymatini o‘zgartirib, motoming tezligini
rostlash keng qo‘llaniladi. Bu usul bilan keyinroq batafsil tanisliib
cliiqamiz.
Yakor zanjiriga tashqi qarshilik kiritib motor tezligini rostlash.
Bunda motor tezligini rostlash uchun yakor zanjiriga ketma-ket
yoki parallel ulangan tashqi qarshiliklami kiritish lozim. 3.2- rasmda
M yuklama bilan a nuqtada ishlab turgan motor yakoriga tashqi
qarshilikni ketma-ket ulab, uning tezligini abcdefgtavsif bo‘yicha
rostlash mumkinligi ko'rsatilgan. Bunda tezlikni rostlovclii reostat
qarsliiiigi uzoq muddath ish rejimidagi yuklama tokiga hisoblangan
bo'lishi kerak. Odatda motorni ishga tushiruvclii reostat qarshiligi
qisqa vaqt ishlashga hisoblangan bo'ladi. Shuning uchun bu reo-
statdan tezlikni rostlashda foydalanishga ruxsat etilmaydi. Bu usul
bilan motor tezligi faqat nominalga nisbatan pasaytirilishi mumkin.
Bunda tezlikning rostlanish diapazoni ma’lum qarshilikli va
pog'onalar soniga ega bo'lgan reostatda yuklamaga bog‘liq bo‘ladi.
Mashinaning ish jarayonida har xil tezlik bilan ishlashga to‘g‘ri keladi. Demak, mashina va mexanizm-laming ish unumini va ular ishlab chiqarayotgan mahsulotning sifatini oshirish uchun ishlov berish talabiga binoan elektr yuritmalar turli tezliklarga ega bo‘lishi lozim. Shunday qilib, yuklama qiymati va tavsifidan qat’iy nazar, ishlov berish rejimi talabiga rioya qilgan holda elektr yuritma tezligini majburiy tarzda o'zgartirish tezlikni rostlash deb ataladi. Bu tushunchani yuklama o‘zgarishi bilan motor tezligining mexanik tavsif qattiqligi yoki yumshoqligiga ko‘ra tabiiy ravishda o ‘zgarib turishi bilan almashtirib yuborish noto‘g‘ri bo‘ladi. Ammo ba’zi yuritmalarda texnologiya talabiga ko‘ra tezlik qiymati yuklama o'zgarishiga qaramay, o‘z-o'zidan rostlanib turishi lozim. Bunday yuritmalar rostlanuvchi elektr yuritmalar deb ataladi.
Elektr motor tezligi, umuman, parametrik usul va kuchlanish yoki chastota qiymatlarini o‘zgartirish bilan rostlanadi. Motorning biror parametrini, masalan, yakor yoki rotor zanjiridagi qarshiliklarni, magnit oqimini hamda magnit qutblar sonini o‘zgartirish bilan tezlikni parametrik usulda rostlash mumkin. Elektr tarmo-g‘idan motorga beriladigan kuchlanish miqdorini yoki tok chastotasini o'zgartirish uchun maxsus generator yoki o‘zgartgichdan foydalaniladi. Tezhkni rostlashda biror usuldan foydalanish uchun quyidagi texnik-iqtisodiy ko'rsatkichlar: rostlash diapazoni, rostlash silliqligi, yuritma tejamliligi va uning yuklanish xususiyatlari, ishlashdagi mo‘tadilligi taqqoslanadi.
Rostlash diapazonini D harfi bilan belgilanadi va u quyidagi nisbatga teng:
bunda nmax va nmin — nominal yuklama bilan ishlayotgan yuritmaning maksimal va minimal aylanish tezliklari. Rostlash silliqligi berilgan diapazon oralig'ida olinadigan tezliklar soni orqali aniqlanib, silliqlik koeffitsienti ф bilan tavsiflanadi. Ikki qo'shni tezliklar nisbati rostlashning silliqlik koeffitsientideb ataladi va ф harfi bilan belgilanadi:
Demak, berilgan diapazonda (tezliklar oralig'ida) olinadigan tezliklar soni qancha ko'p bo‘Isa, rostlash silliq-ligi shuncha yuqori bo'ladi, ф koeffitsient esa 1 ga yaqinlashadi.
Yuritmani yaratishda qancha kam mablag' sarflansa va tezlikni rostlashda quwat isrofi qancha kam bo'lsa, elektr yuritma tejamliligi shuncha yuqori bo'ladi. Tezligi rostlanadigan elektr yuritmalaming tejamliligini taqqoslashda, ulaming ishda ishonchliligi hamda elektr yuritmalami yaratish uchun sarflanadigan nodir material va uskunalami hisobga olish lozim bo'ladi.
Shu bilan birga, ba’zi mexanizmlarda tezlik rostlanishi bilan aylantiruvchi moment ( M)o'zgarmasligi talab qilinsa, boshqalarida berilayotgan quwat (P)ning o'zgarmasligi talab qilinadi. Haqiqatan, ba’zi prokat stanlari va shunga o'xshashlarda tezlik rostlanishiga qaramay, M=const bo'lishi talab qilinsa, tokarlik va boshqa ko'pgina metall qirqish dastgohlarda P=const bo'lishi talab qilinadi.
Umuman tezlikni rostlashda motor to'la yuklamaga ega bo'lib ishlashini ta’minlash lozim. Motorning yuklanishi, asosan, uning qizish darajasi bilan aniqlanadi va u bilan chegaralanadi.
Parallel qo‘zg‘atishIi o‘zgarmas tok motorining
I tezligini rostlash usullari
Bunday motoming tezligini, mexanik tavsif ifodasiga binoan,
elektr tarmog'idagi kuchlanish U, yakor zanjiridagi qarshilik R
va magnit oqim Ф ni o‘zgartirish bilan rostlash mumkin. Elektr
tarmog'idagi kuclilanish qiymatini o‘zgartirib, motoming tezligini
rostlash keng qo‘llaniladi. Bu usul bilan keyinroq batafsil tanisliib
cliiqamiz.
Yakor zanjiriga tashqi qarshilik kiritib motor tezligini rostlash.
Bunda motor tezligini rostlash uchun yakor zanjiriga ketma-ket
yoki parallel ulangan tashqi qarshiliklami kiritish lozim. 3.2- rasmda
M yuklama bilan a nuqtada ishlab turgan motor yakoriga tashqi
qarshilikni ketma-ket ulab, uning tezligini abcdefgtavsif bo‘yicha
rostlash mumkinligi ko'rsatilgan. Bunda tezlikni rostlovclii reostat
qarsliiiigi uzoq muddath ish rejimidagi yuklama tokiga hisoblangan
bo'lishi kerak. Odatda motorni ishga tushiruvclii reostat qarshiligi
qisqa vaqt ishlashga hisoblangan bo'ladi. Shuning uchun bu reo-
statdan tezlikni rostlashda foydalanishga ruxsat etilmaydi. Bu usul
bilan motor tezligi faqat nominalga nisbatan pasaytirilishi mumkin.
Bunda tezlikning rostlanish diapazoni ma’lum qarshilikli va
pog'onalar soniga ega bo'lgan reostatda yuklamaga bog‘liq bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
