Buxoro davlat universiteti a. N. Murtazoyev texnik mexanika

2.Gidrodinamik (gazodinamik) bunda ishlovchi yuzalar ajralishini ular bir-biriga nisbatan harakatlanganda suyuqlik qatlamiga o’z - o’zidan paydo bo’ladigan bosimni ta’minlaydi.
3. Elektrogidrodinamik bunda ikki yuza orasidagi ishqalanish xususiyati va suyuq moylovchi material pardasining qalinligi jismlar material elastik xossalariga hamda ishqalanishga ishtirok etuvchi materiallar zo’riqishining o’z – o’zidan kamayishiga ularning yoyiluvchanligiga qoldiq elastikligiga qaytmas qoldiq deformatsiyalanishiga bog’liq.

Ikki jism orasidagi ishqalanishning sodir bo’lishini quyidagi grafik orqali izoh-lash mumkin. Ikki jism dastlabki nisbiy mikrosiljishdagi ishqalanish (1-zona) va ularning tinch holatdan (ikkinchi zona) sirpanishga o’tishi (3-zona) sodir bo’ladi. Dastlabki siljish shunday masofaga tengki, bunda tinch holatdagi ishqalanish ishqalanish kuchi P_m noldan qandaydir eng yuqori qiymatga ortadi. Bunday mikro siljishlar to’la siljishga qaraganda ancha kam ya’ni, 0,1÷1,0 bo’lib ayrim hollarda qaytmas ham bo’lishi mumkin. Chekli qiymatidan oz bo’lsada oshib ketishi holat vujudga kelishiga sabab bo’ladigan teng holatdagi eng katta ishqalanish kuchi deyiladi.
Kinematik alomatlarga ko’ra harakatdagi ishqalanishning quyidagi turlari mavjud.

1. 
   Sirpanishdagi ishqalanish.
   
2. 
   Dumalashdagi ishqalanish
   
3. 
   Aylanishdagi ishqalanish
   
4. 
   Dumalab sirpanishdagi ishqalanish
   
5. 
   Titrab siljishdagi ishqalanish
   

Har xil ishqalanish bilan turli tartibda ishqalanuvchi mexanizmlarni hisoblash uchun ishqalanish kuchining ishqalanuvchi yuzalarning nisbiy harakatlanish tezligi sirtga bog’liqligi muhim axamiyatga ega.

1. 
   Quruqlayin ishqalanish kuchi F_n sirpanish X ga tezligi bog’liq bo’lmaydi.
   

(12.1)
Qovushoq ishqalanish kuchi F_n sirpanish tezligi bilan chiziqli bo’g’liqdir.
(12.2)