Buxoro davlat universiteti a. N. Murtazoyev texnik mexanika

Chastota chegaralari, Гц …. 0,1 … 10 10 … 150, 150…500, 500 … 2000
Amplitudalar g, birl …… 0.001 …1 0,5 … 5, 4 …15, 7 … 20
Garmonik yoki poligarmonik uyg`onish kabi tasodifiy titrash uyg’onishlarini ham ko’pincha oldindan to’la ravishda bashorat qilib bo’lmaydi. Masalan, gaz oqimining aerodinamik shovqini, suyuklikning tru­boprovodda to’xtab-to’xtab oqishi, ustiga bir qancha agregat o‘rnatilgan platformalarning titrashi, ishqalanuvchi juftliklarning g’adir-budirligidan kelib chaqadigan titrash kabi jarayonlar o‘z tabiatiga ko‘ra stoxastikdir. Ushbu jarayonlarni muntazam funksiyalar orqali taxminiy ifodalab (approksimaqiyalab) bo‘lmaydi. Stoxastik signal oldindan grafik tarzda berilishi mumkin emas, chunki u tasodifiylik elementlarini o’z ichiga oluvchi jarayon bilan bog’langandir.
Qisqa muddatli mexanik ta’sirlar zarbli ta’sirlar deyiladi. Ularda kuchning eng yuqori qiymati juda katta bo’ladi. Zarb vaqtidagi kuchning, kuch momenta yoki tezlanishning vaqtga bog’liqligini ifodalovchi funksiya zarb ko‘rinishi deyiladi. Zarbning davomliligi va amplitudasi, ya’ni zarb vaqtidagi mexanik ta’sirning eng katta qiymati zarb ko‘rinishining asosiy xarakteristikalaridir.
Zarb ko‘rinishidagi kinematik uyg’onishlar manbaning xarakat tezligi keskin o‘zgarganda (masalan, samolyot yerga qo‘ndirilganda, raketa o’chirilganda, avtomobil g’ildiragi chuqur o‘yiqa tushib qolganda va hokazo) yuz beradi. Ko’pincha bu hodisalar manba konstruksiyalarining tebranishiga hamda titrash ta’sirining vujudga kelishiga olib ke­ladi.
Ba’zi hollarda zarbli ta’sirni manba harakat tezligining «oniy» o‘zgarishidan yoki kuch va momentlariing «oniy» qo‘yilishidan iborat bo‘lgan klassik zarba deb qarash mumkin. Bunday xollarda
x (t) = Δqδ (t),
bunda Δq — zarb vaqtida tezlikning, kuch impulsining yoki kuch momentining ortishi. Zarbning davomliligi obyektning xususiy tebranishlari davrlarining eng kichigidan ancha kam bo‘lgandagina shunday deb qarash mumkin. Qolgan hollarda zarb ko‘rinishini hisobga olish zarur; u odatda tabiiy sharoitda to‘gridan-to‘gri o’lchash orqali aniqlanadi.