Buxgalteriya lit

3-§. Hujjatlar aylanishi,  uning iqtisodiy ahamiyati
  Korxona  faoliyatida  turli  mazmundagi  iqtisodiy
ma’lumotlar turlicha hujjatlarda o‘z ifodasini topadi. Iqtiso-
diy ko‘rsatkichlarni belgilash, muddatlarda to‘g‘ri rasmiy-
lashtirish, ularni yo‘nalishi bo‘yicha tegishli bo‘limlarga
taqdim qilish buxgalteriya apparati ish faoliyatini to‘g‘ri
tashkil qilishga  yaqindan yordam beradi.  Korxona bosh
buxgalteri  tomonidan hujjatlar aylanishi  bo‘yicha maxsus
jadval  tuziladi  va korxona rahbari  tomonidan tasdiqlanadi.
Hujjatlar aylanishi bo‘yicha tuzilgan jadvalda  har bir
hujjatni  tegishli  bo‘limlarda,  bo‘lim  muddatlari,  boshqa
bo‘limga berish muddatlari ko‘rsatiladi.
Hujjatlar    aylanishi  to‘g‘risidagi  jadvalda    hujjatni
rasmiylashtirish davridan boshlab  arxivga  topshirish holati
ko‘rsatiladi. Hujjatlar aylanishi to‘g‘risidagi jadvalning  to‘-
liq  bajarilishini  ta’minlash  hisob-kitob  ishlarining  o‘z
vaqtida sifatli bajarilishini nazorat qilib boradi.
Hujjatlar aylanishini  to‘g‘ri tashkil qilish buxgalteriya
hisobining  sifatli  va o‘z vaqtida  topshirilishini ta’minlaydi.
Buxgalteriyada  hujjatlar  aylanishini    to‘g‘ri  tashkil
qilish  ularning to‘g‘riligini nazorat qilish imkonini beradi.
Hujjat rasmiylashtirilgan davrdan  boshlab  o‘zida  ifoda
etilgan  xo‘jalik  operatsiyalari  bo‘yicha  tashkilotning  bir
necha bo‘limlaridan o‘tadi. Hujjatdan har bir bo‘lim o‘ziga
taalluqli bo‘lgan ma’lumotlarni oladi va bu ma’lumotlar
hisobot davrining oxirida umumlashtirilgan holda tegishli
hisobotlarni tuzishga ishlatiladi.
Misol uchun, sex  boshlig‘i  ombordan  tegishli  arzon
baholi buyumlarni olish uchun  korxona rahbari nomiga
talabnoma yozdi. Тalabnomaning aylanish davri boshlanishi
korxona rahbarining imzosi bilan boshlanadi, talabnomaga
asosan ombordan nakladnoy (schot-faktura) yoziladi, unda
ombordan  sexga  beriladigan  buyumlar  nomi,  miqdori,
narxi ko‘rsatiladi. Belgilangan xo‘jalik operatsiyasi baja-
rilgandan  keyin  hujjatlar  moddiy  javobgar  shaxsning
hisoboti asosida buxgalteriyaga topshiriladi.

---

143
Demak, bir xo‘jalik operatsiyasini o‘zida ifoda etgan
hujjat bir necha bo‘limlardan o‘tadi.
Korxona  bosh  buxgalteri    hujjatlar  aylanishining
bevosita nazoratchisi hisoblanadi. Hujjatlar aylanishining
oxirgi bosqichi bo‘lib, ularni arxivga topshirilishi  hisob-
lanadi.
Hujjatlar  aylanishiga  rioya  qilmaslik,  birinchidan,
buxgalteriya hisobotlarining o‘z vaqtida tuzilishiga salbiy
ta’sir  qilsa,  ikkinchidan,  mablag‘lar  harakatini  nazorat
qilish imkoniyatlarini pasaytiradi.