Buxgalteriya hisobi, auditorlik faoliyati, buxgalter va auditor kasblari haqida tushuncha

Nazorat amallari – korxona xodimlari tomonidan bajariladigan maxsus tekshiruvlar.

Shunday ekan, ichki nazorat tizimining ushbu uchala elementi o‘zaro uzviy aloqadorlikda faoliyat ko‘rsatadi.
Shuningdek, har bir buxgalteriya hisobi sub’ekti ichki nazoratni tashkil etishi va amalga oshirishi ta’kidlangan.
22-modda. Moliyaviy hisobot
22-modda moliyaviy hisobotga bag‘ishlangan bo‘lib, qonunnning yangi tahririda unga quyidagicha ta’rif berilgan: «Moliyaviy hisobot buxgalteriya hisobi sub’ektining hisobot sanasidagi moliyaviy holati, hisobot davridagi faoliyatining moliyaviy natijasi va pul mablag‘larining harakati to‘g‘risidagi tizimlashtirilgan axborotdan iboratdir».
Korxona moliya-xo‘jalik faoliyatining moliyaviy natijalari, ularning iqtisodiy tavsifiga muvofiq turlari bo‘yicha guruhlab aks ettiriladi. Aktivlar, kapital va majburiyatlar balansda korxona moliyaviy holatini bevosita baholaydigan elementlarga kiradi.
Moliyaviy hisobot quyidagi asosiy shakllarni o‘z ichiga oladi:

• 
  buxgalteriya balansi;
  
• 
  moliyaviy natijalar to‘g‘risida hisobot;
  
• 
  pul oqimlari to‘g‘risida hisobot;
  
• 
  xususiy kapital to‘g‘risida hisobot;
  
• 
  izohlar, hisob-kitoblar va tushuntirishlar.
  

Yangi tahrirda «Xalqaro standartlar bo‘yicha tuziladigan moliyaviy hisobotga doir talablar moliyaviy hisobotning xalqaro standartlarida belgilanadi» deb alohida ta’kidlangan.
Shuningdek, qonunning yangi tahririda kiritilgan muhim ahamiyatga ega qo‘shimchalardan yana biri – «Buxgalteriya hisobi sub’ekti moliyaviy hisobotni tuzishda mustaqil balansga ajratilgan o‘z vakolatxonalarining, filiallarining va boshqa tarkibiy bo‘linmalarining buxgalteriya balanslarini hamda boshqa hisobot shakllarini kiritishi kerak» deb norma belgilanganligi hisoblanadi.
Moliyaviy hisobot buxgalteriya tizimining yakuniy natijasi sifatida moliyaviy faoliyat boshqa turlarining asosini ta’minlaydi. Moliyaviy hisobot sub’ektning moliyaviy holatini va uning moliyaviy ahvolidagi o‘zgarishlarni ko‘rsatadi. Bunday axborotlardan ko‘plab iste’molchilar quyidagi maqsadlarda foydalanadi:
a) kreditlar berish bo‘yicha qarorlar qabul qilish va investitsion qarorlar qabul qilish uchun:
b) sub’ektning kelgusidagi pul oqimlarini baholash;
v) sub’ektning resurslari, majburiyatlari va ulardagi o‘zgarishlar to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lish.
Axborotlardan foydalanuvchi davlat organlari ham, kredit beruvchilar ham, qo‘shimcha axborot olish huquqlariga egadirlar. Ammo, hisobot konsepsiyasi asosan iste’molchilarning umumiy talablariga javob berishi lozim va eng avvalo kimlar o‘z kapitalini sub’ektning ixtiyoriga topshirgan bo‘lsa, shularning manfaatlarini himoya qilishga yo‘naltiriladi. Moliyaviy hisobotlar izohlar, hisob-kitoblar va tushuntirishlar bilan to‘ldiriladi.
Davlat byudjetidan moliyalashtiriladigan muassasalar va tashkilotlardagi buxgalteriya hisobi xususiy sektordagidan farq qiladi. Xususiy sektorning o‘ziga xos xususiyatlari buxgalteriya hisobining tarmoq standartlarida o‘z aksini topadi.
Kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari buxgalteriya hisobini №20-«Kichik tadbirkorlik sub’ektlari tomonidan hisobni soddalashtirib yuritish va hisobotlarni tuzish tartibi haqida»gi BHMSga muvofiq yuritadilar hamda moliyaviy hisobotni soddalashtirilgan shaklda tuzadilar.
Xo‘jalik muomalalari baholanadi va ular bo‘yicha hisobotlar O‘zbekiston Respublikasi milliy valyutasi – so‘mda yuritiladi. Chet el valyutasida amalga oshiriladigan muomalalar sodir bo‘lgan kundagi, O‘zbekiston Respublikasi Markaziy Banki tomonidan belgigangan valyuta kursi bo‘yicha so‘mga aylantirilib hisobga olinadi.
Moliyaviy hisobotning tarkibi va mazmuni O‘zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi tomonidan aniqlanadi.