Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud

Dunyo tillari tizimida o‘zbek tilining tutgan o‘rni
Ona tili (9-sinf)
Bir-biriga yaqin umumiy jihatlari ko‘p bo‘lgan tillar qarindosh; bir-biridan uzoq, umumiy jihatlari bo‘lmagan tillar esa qarindosh bo‘lmagan tillar hisoblanadi.
Hozirgi kunda yer yuzida mavjud bo‘lgan 7000 ga yaqin til hind-yevropa, turkiy, xom-som, xitoy-tibet singari bir necha til oilalariga bo‘linadi. Masalan, o‘zbek, turk, turkman, qirg‘iz, qozoq, tatar, uyg‘ur, boshqird, ozarbayjon, qaraim, qoraqalpoq, bolqor singari tillar bir oilaga mansub bo‘lib, ular turkiy tillar oilasi nomi bilan yuritiladi.
Qarindosh kishilar bir ajdoddan tarqalgani kabi, qarindosh tillar ham bir ajdod tilidan kelib chiqqandir.
AL va KHK darsligidan:
Hozirgi kunda yer yuzida o‘n milliarddan ko‘proq aholi yashaydi. Tillar ham ko‘p. Masalan, qozoq, tatar, boshqird, rus, belorus, mojor(venger) va h.k.
Dunyo tillari qarindoshligiga ko‘ra til oilalariga bo‘linadi. Til oilalarining nomlari bobo til nomi bilan yuritiladi. Masalan, slavyan tillari oilasi, german tillari oilasi, roman tillari oilasi, eroniy tillari oilasi, somiy tillari oilasi, turkiy tillar oilasi va boshqalar.
Bu til oilalarining har qaysisi o‘z ichida yana kichik guruhlarga bo‘linadi. Xususan, turkiy tillar oilasi quyidagi guruhlarga bo‘linadi: 1) qipchoq tillari guruhi, 2) o‘g‘uz tillari guruhi, 3) qorluq tillari guruhi. O‘zbek va uyg‘ur tillari qorluq guruhiga; qozoq, qoraqalpoq, qirg‘iz, tatar, boshqird, xakas, yoqut, chuvash kabi tillar qipchoq guruhiga; ozarbayjon, turkman, usmonli turk tillari o‘g‘uz guruhiga kiradi.
O‘zbek tili dunyo tillari tizimida turkiy tillarning qorluq guruhiga mansubdir.
Turkiy tillar oilasida 30 ga yaqin til bor. Bu tilda so‘zlashuvchilar, asosan, Osiyo, shuningdek, Yevropa, Amerika, Avstraliya mintaqalarida istiqomat qilishadi.
Turkiy tillar oilasiga quyidagi tillar kiradi: o‘zbek, uyg‘ur, qirg‘iz, qozoq, qoraqalpoq, turk, ozarbayjon, turkman, gagauz, qrim-tatar, qorachoy-bolqor, qo‘miq, no‘g‘ay, tatar, boshqird, oltoy, shor, xakas, tuva, yoqut, chuvash va boshqalar. Bu tillar hammasi qadimgi turkiy tildan ajralib chiqqan. Demak, hozirgi barcha turkiy tillar uchun qadimgi turkiy til umumiy til (bobo til) sanaladi.
Turkiy tillar agglutinativ tillar sanaladi. Bu tillarda har qanday grammatik ma’no alohida qo‘shimcha yordamida ifodalanadi. Qo‘shimchalar, asosan, o‘zakdan keyin qo‘shiladi. Masalan: yurt + dosh + lar + im + ga.
O‘zbek tili dunyo tillari tizimida turkiy tillar oilasiga mansub bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasining Davlat tili sifatida erkin rivojlanib, o‘sib bormoqda.