Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud



Download 2,11 Mb.
bet206/253
Sana16.04.2022
Hajmi2,11 Mb.
#556792
1   ...   202   203   204   205   206   207   208   209   ...   253
Bog'liq
Bulardan tashqari, tovush o\'zgarishlarining yana quyidagi ko’rin

Undalma
Ona tili (5-sinf)
So‘zlovchining fikri qaratilgan shaxs yoki narsalarni bildiruvchi so‘z va so‘zlar birikmasiga undalma deyiladi. Masalan: Yurtim, senga she’r bitdim bugun. (A. Oripov)
Undalmalar bitta yoki bir nechta so‘zdan iborat bo‘ladi. Masalan: Qizim, yalpiz terib kelsang-chi. (H. Raimova) Qadrli bolalar, kelajak siznikidir.
Undalmalar gapning boshida, o‘rtasida va oxirida ishlatiladi. Masalan: Navbahorim, o‘zing ayt… O‘zing, navbahorim, ayt… O‘zing ayt, navbahorim. (Quddus Muhammadiy)
Undalmalar gapning qayerida kelishidan qat’i nazar boshqa bo‘laklardan vergul bilan ajratiladi. Tahlilda uning ostiga ikkita to‘lqinli chiziq ( ) chiziladi. Masalan: Sen, Murod, nega indamaysan? Undalmalar his-hayajon bilan aytilsa, ulardan so‘ng undov belgisi qo‘yiladi. Masalan: Men sizni quyosh deb atayman, oyijon!.. (Po‘lat Mo‘min)
Ona tili (8-sinf)
Bilib oling. Undalma so‘zlovchining nutqi qaratilgan shaxsni bildiradi. Undalmalar ham ega singari bosh kelishikda qo‘llaniladi, ammo ega grammatik jihatdan gapda kesim bilan bog‘lanadi, undalmalar esa grammatik jihatdan hech bir bo‘lakka bog‘lanmaydi. Undalmali gaplarning kesimi ko‘pincha birinchi va ikkinchi shaxs-son shakllarida bo‘ladi. Undalma alohida ohang bilan ajratilib aytiladi. Undalmaning gapdagi o‘rni erkindir: gap boshida ham, o‘rtasida ham, oxirida ham kelishi mumkin.
Undalmalar ba’zan jonivorlar yoki jonsiz narsalarga ham qaratiladi: Qarg‘avoy, men seni yеyman. (Ertakdan) Seni unutolmas yuragim aslo, Ey, O‘rta Osiyo, O‘rta Osiyo. (G‘.G‘.)
Undalmalar uyushib kelishi ham mumkin: Muhtaram otalar, onalar, kelinlar, o‘g‘illar, opa-singillar, sizga shu haqda murojaat qilamiz kabi.
O‘ziga qarashli aniqlovchisi yoki izohlovchisi bor undalmalar yoyiq undalmalardir.
Undalma alohida ohang bilan ajratilib aytilsa, undalmadan keyin vergul emas, undov belgisi qo‘yiladi.
Bilib oling. Undalma gap boshida kelsa, undan so‘ng, o‘rtada kelsa, ikki tomondan, oxirida kelsa, undan oldin vergul qo‘yiladi.

Download 2,11 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   202   203   204   205   206   207   208   209   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish