Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud

So‘z birikmasi va gap
Bilib oling. So‘z birikmasi ham, gap ham so‘zlarning grammatik aloqaga kirishuvidan yuzaga keladi. So‘z birikmasi biror narsa, belgi, harakat yoki holatni aniqlashtirgan holda anglatadi. Gap esa ma’lum bir fikrni, tasdiq yoki inkor hukmni ifodalab keladi. Gapning markazi kesimdir. U kesimlik qo‘shimchalari bilan shakllangan bo‘ladi. Masalan, qiziqarli mashg‘ulot - mashg‘ulot qiziqarlidir; oydin kecha – kecha oydindir; maqolani o ‘qimoq - maqolani o ‘qidim; qattiq sovuq – sovuq qattiq; o‘qishli asar – asar o‘qishli; gulning ochilishi - gul ochildi.
So‘z birikmalarini tahlil qilish
Tahlil tartibi
1. Berilgan gapdagi so‘z birikmalarini aniqlab yozib chiqish.
2. Har bir so‘z birikmasini alohida-alohida tahlil qilish:
a) hokim so‘z bilan tobe so‘zning birikish turini ko‘rsatish;
b) hokim so‘z va tobe so‘zni aniqlash;
d) hokim so‘z va tobe so‘zni bog‘lovchi grammatik vositani ko‘rsatish;
e) hokim so‘z va tobe so‘zning qaysi so‘z turkumi bilan ifodalanganligini izohlash;
f) so‘z birikmasining hokim so‘ziga ko‘ra turini izohlash (otli so‘z birikmasi, fe’lli so‘z birikmasi).
Tahlil namunasi
Zargarov sahrodagi ishlarning miqyosini yaxshi tasvirlab berdi. (As. M.)
Gapda 4 ta so‘z birikmasi mavjud: yaxshi tasvirlab berdi, miqyosini tasvirlab berdi, ishlarning miqyosi, sahrodagi ishlar.
1) yaxshi tasvirlab berdi – bitishuv, hokim so‘z – tasvirlab berdi, tobe so‘z yaxshi; ohang va ma’no vositasida birikkan; sifat (ravish vazifasida) + fe’l, fe’lli so‘z birikmasi; 2) miqyosini tasvirlab berdi – boshqaruv, hokim so‘z – tasvirlab berdi, tobe so‘z - miqyosini; tushum kelishigi qo‘shimchasi (-ni) vositasida birikkan; ot + fe’l; fe’lli so‘z birikmasi; 3) ishlarning miqyosi – moslashuv, hokim so‘z – miqyos, tobe so‘z – ishlarning; qaratqich kelishigi (-ning) va egalik (-i) qo‘shimchalari vositasida birikkan; ot + ot; otli so‘z birikmasi; 4) sahrodagi ishlar – bitishuv; hokim so‘z – ishlar, tobe so‘z – sahrodagi; ohang va ma’no vositasida birikkan; sifat + ot; otli so‘z birikmasi.