Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud

Teng bog‘lanish va tobe bog‘lanish
Bilib oling. So‘zlarning o‘zaro bog‘lanishi ikki xil bo‘ladi:
1) teng bog‘lanish – ikki so‘zning teng huquqli, biri ikkinchisiga bo‘ysunmay bog‘lanishi: opam va kitob, uy va tom kabi.
2) tobe bog‘lanish – bir so‘zning (tobe so‘zning) boshqa bir so‘zga (hokim so‘zga) bo‘ysunishi orqali bog‘lanishi: opamning kitobi, uyning tomi kabi.
So‘zlarning teng bog‘lanishi so‘z qo‘shilmalarini hosil qiladi. So‘z qo‘shilmasida har bir so‘z ma’no mustaqilligini, alohida-alohida narsalarni nomlab kelish xususiyatini saqlab qoladi: opam va kitob, siz bilan biz kabi.
So‘zlarning tobelanish asosida bog‘lanishi so‘z birikmalarini hosil qiladi va so‘z birikmasi ikki va undan ortiq so‘zdan iborat bo‘lishiga qaramay, bitta tushunchani ifodalaydi: opamning kitobi, qizil gul, uyga kirmoq.
Bilib oling. So‘z qo‘shilmalarida so‘zlar sanash ohangi (yozuvda vergul) yoki teng bog‘lovchilar vositasida birikadi.
Sintaktik aloqa – so‘z birikmasi va gap qismlarining o‘zaro bog‘lanishi.
So‘z birikmasining boshqa til birliklaridan farqi
So‘z birikmasi va so‘z
Ona tili (8-sinf)
Bilib oling. So‘z birikmalari ham so‘zlar kabi narsa, belgi, harakatni atashga xizmat qiladi. Lekin so‘z - leksik hodisa, so‘z birikmasi - grammatik hodisadir. So‘z birikmasi narsa, belgi yoki harakatni yakka holda emas, balki ikki va undan ortiq so‘zlarning o‘zaro aloqaga kirishuvi orqali ifodalaydi.
Masalan, kitob so‘zi bir narsaning umumlashgan oti bo‘lib, yolg‘iz tushunchani ifodalaydi, o‘rtog‘imning kitobi birikmasida esa faqat «kitob» ma’nosining o‘zi emas, balki «o‘rtog‘imga tegishli kitob» tushunchasi ifodalanadi.
So‘z birikmalarida ma’no, tushuncha ancha aniq va ravshan bo‘ladi.
Qiyoslang: nor - erkak tuya, g‘o‘nan - uch yashar ot, ezma - sergap odam, olqor - yovvoyi tog‘ echkisi.
Shuning uchun lug‘atlarda so‘zning ma’nosini ochib berishda so‘z birikmalaridan foydalaniladi.
Qanotli do‘stlar – qushlar, zangori olov – gaz, qora oltin – neft, mo‘yqalam ustalari – rassomlar, otamning akalari – amakim, echkining bolasi – uloqcha, so‘z san’atkori – yozuvchi, kumush tola- pilla, bahor elchilari – qaldirg‘ochlar, havo kemalari – samolyotlar, oq oltin – paxta.