Бу китоб ғоялар, рамзлар тўҒрисида эмас, бу китоб одамлар тўҒрисида



Download 7,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet22/43
Sana23.02.2022
Hajmi7,36 Mb.
#128282
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   43
Bog'liq
Qora musiqa

(ингл. «асге»)
- инглизча ўлчовлар тизим и кўллани- 
ладиган қатор мам лакатлардаги (Буюк Б ри тан и я, АҚШ, Ка­
нада, Австралия в а бошқалар) ер майдони бирлиги, 0,405 гек- 
тар га тенг.
21 Креозот 
(франц.
« c re o s o te » ) - ёғоч в а тош кўмир қатро- 
нидан олинадиган мойли суюқлик.
96


нига қар аб турарди - ва, м ана, поезд бутун кучи 
билан аввалги вақтл ар д аги каби болта тегм аган
қалин ўрм оннинг и кки девори орасидан тарақлаб 
елиб борарди. Б ундан атиги беш йил илгари худди 
шу вагондан Уолтер Юэлл поезд юриб кетаётган ида 
олти шохли буғуни отиб йиқитганди; ёки ўш а ёш 
ай и қн и ёдга олиш мумкин: биринчи состав энди- 
гин а ўрмон ичкари си томон ётқизилган ўттиз миля 
узунликдаги тем и р йўлдан к етм о қ д а, рельслар 
ў ртаси да эса - айиқ, орқасини ўй и н қароқ кучук- 
ч ад ек кўрсати б, ш палалар ораси н и титки лай ди , 
у ер д а чумоли ёки бирор қум урсқа бор-йўқлиги 
билан қи зи қм оқда ва, умуман, бу - гўё бир кеча- 
д а бўшлиқдан пайдо бўлган в а чексиз, м атем ати к 
аниқлик билан қ а гь и й саф тортган ғаройиб, текис, 
тўғри бурчакли , пўстлоқси з к ў н д ал а н г ёғочлар 
н им а ўзи: паровоз яқинлаш иб келяпти, у эса ҳамон 
ш палаларни ўрганяпти; м аш инист тормоз берди, 
ўттиз қ а д а м ч а қолганда ҳуш так чалди, ай и қ ўқдай 
отилиб, тўғри келган биринчи д ар ах т - эркакн и н г 
сонидан йўғон бўлмаган нав-ниҳол ш умтолнинг де- 
ярли учига чиқиб олди, д ар ах тга ёпиш ди, бошини 
одамлардек, аниқроғи аёллардек п ан ж алари билан 
бекитди, кондуктор эса унга тош отарди; уч соат 
кей и н состав биринчи ёғоч ортилган ю к билан 
қ ай таётган и д а ай и қ энди шумтолнинг устидан ту- 
ш аётиб, дарҳол я н а дарахтн и н г тепароғига чиқиб 
олди в а т а ғи н д а р а х т о р қ а с и га б ек и н д и ҳ а м д а
кундузи поезд я н а ёғоч ортиб келгани йўл олганида 
ҳ ам д а қош қор ай ган и д а қ ай таётга н и д а ай и қ ҳ а ­
мон шумтолнинг устида ўтирарди; Бун туш ликда 
стан ц и яга ун олгани келганида поезд бригадаси бу 
-ҳақда гапириш аётганини эш итди в а Бун билан Эш 
ўш а тунни (у пайтда ҳар иккиси ҳозиргидан йигир­
м а йилга ёш эди) кимдир айиқни отиб туш ирмасин
97


деб шумтол тагида ўтказиш ди, эрталаб эса майор де 
Спейн составни станцияда тўхтатиб турди в а ф ақ ат 
кун оққанида (бу вақтда дарахт яқи н и да Бун билан 
Эшдан таш қари майор де Спейн, генерал Компсон, 
Уолтер в а йигирма ёшли Маккаслин тўпланишганди) 
ай и қ деярли ўттиз олти соат сувсиз дарахт тепасида 
ўтирганидан кейингина ерга тушди - одамлар эса 
бочка олдида туриб, эҳтимол, ҳозир ай и қ тўхтайди 
в а сувдан тўйиб ичади деган хаёлга боришганди; 
Маккаслин кейинчалик унга ай и қ юриш ини секин- 
лаштириб, сувга, одам ларга, сўнг я н а сувга қарагани 
в а сувни ичмасдан нарига, айиқлар югурадигандек 
олдинги в а орқа ианж алари билан параллел, лекин 
алоҳида-алоҳида изларини муҳрлаган ҳолда шаталоқ 
отганини ҳикоя қилиб берган эди.
Ҳа, ўш ан да илонча безарар эди. Ўтиб кетаётган 
поезд овозини лагерда баъзан эш ити ш ар, баъзан 
эш итиш масди - ахир улар бунга қулоқ тутмасдилар. 
Пишиллаётган паровозча рельслар туташ ган ж ойда 
тақиллаб, бўш илатф орм аларни ўрмон и чкари си га 
илдам олиб кириб кетаётганлиги в а унинг чинқи- 
риқли ҳуш таги ҳатто акс садо ҳам иайдо қилмай 
ўй чан в а б еф ар қ х и лватда лаҳза ўтм ай кўмилиб 
кетиш ини эш итиб қолиш арди. Кейин состав ор- 
тилган юк билан қайтарди, илгаридек тез юрмасди, 
бироқ олдингидек, ўйинчоқ-судралувчи бўлса ҳам, 
ш иддатли тезлик тасаввури н и ҳосил қиларди; энди 
п аровозча ҳуш тагини чалмасди - буғни теж арди, 
ф а қ а т ҳарсилларди, асрий ўрмонлар ю зига ш ид­
д атли в а беф ойда, суронли, бўм-бўш, болаларча 
к еккай и ш и билан пишиллаб пуф ларди, ходаларни 
қаерларгадир в а н и м а учунлардир олиб кетарди, 
орти да эса ўрмон кум ортилган ўйинчоқ а р а в а ч а
ўз ю кини олиб бориб тўккач, янгисин и келтириш
учун ш ош илгани, уни ўйнаётган толмас, тинимсиз,
98


ч ақ қо н кўл эс а а р а в а ч а г а ортиш учун тўкилган 
кумни тезд а ж ой и га қай тарган и дек, тўнкалар в а
чан ди қлар у сти д а бирлаш аётган бўларди. Ҳозир 
эса - бош қача. Поезд ўш а -аввал ги си эди: паровоз, 
платф орм алар, охирги вагон, ҳатто м аш инист, ўт 
ёкувчи в а кондукторлар ҳам; Бун - атиги ўн тўрт 
соат и чида ичиб, м ает бўлишга, к а й ф и тар қаш и , 
я н а ичиб, мает бўлишга в а деярли к ай ф и тарқаш ига 
улгурган ҳолда и кки йил аввал ў ш а кун улар олдида 
эртага Қари Б ен га хотим а ясалади деб м ақтанган - 
ди; в а ушбу поезд ў ш а ўйинчоқ-ш иддатли тезлик 
билан ўш а хилват, кўз ўтмайдиган ўрмон деворлари 
ўртасидан, ўзи учун хотирали бўлган, яралан ган в а
яраланм аган буғуларни кувган, неча бор кўзи ўнги- 
д а асло яр ал ан м аган буру ўрм ондан отилиб чиқиб, 
кўтарм ага отилар в а рельелар орасидан ўтиб, я н а
ўрмонга кириб кетган йиртқичлар сўқмоқлари ол- 
ди дан ўтарди; буту бош қа ҳайвонлардек тўрт оёқли 
бўлса ҳам ердан туёғини узиб, одатдагидан уч ма- 
ротаба узунроқ в а ҳатто туси ҳам ёрқи н роқ ҳолда 
зам и н у зр а - худди тек туриш в а мутлақ ҳ ар ак ат 
ў р таси д а ч е гар а бўлгандек в а бу ч ега р а орти д а 
ҳатто оғирлик ҳам оғриқсиз в а укубатсиз ким ёвий 
янги ҳолатга ўтиб, ф а қ а т ҳаж м и в а ш аклини ўзгар- 
тириб қолмасдан, балки туси билан ш амол рангига 
яқинлаш адигандек ёйдек учарди; аммо ҳозир поезд 
болтага кунда бўладиган хилватга интиҳони, янги, 
майли, куриб битказилм аган завод, майли, ҳали ўр- 
натилм аган бўлса ҳам рельс в а ш паллар ҳақидаги 
хабарни элтаётганди; биргина поезд эмас, унинг 
ўзи ҳам кўрган лари н и сақлай д и ган хоти раси да, 
кўзларида в а ҳатто - ҳудди бемор ёки мурда олди- 
д ан соф, м ай и н эсаётган ҳавога чиқилганда ўзинг 
билан туррун в а кулфатли ҳидни келтирганингдек
- ки й и м и да бу хабарн и элтаётганди; в а у энди май-
99


op де Спейн нега келмаганлигини туш унди (ҳали 
эрталаб стан ц и яд а буни англаган, лекин ф и к р и д а 
шакллантириш га улгурмаганди); м ан а шу м уқаррар 
м ар тад ан сўнг унинг ўзи ҳам бош қа бу ерга қайтиб 
келмаслигини туйди.
М аш инист ҳуш так чалди - етиб келиш аётганини 
бусиз ҳам биларди. М ана, Эш извош билан в а ян а, 
бола ёдида қолганига кўра саккиз йилдан бери м ай ­
ор де Спейн Эш га бундай қилиш мумкин эм ас деб 
уқтириш ига қар ам асд ан , ж иловни тормоз тутқиси 
атроф и га ўраб қўйибди; поезд тезликни пасайтир- 
ди, лап п аклар тўқнаш иб, тар ақл аб кетди, вагон 
и зв о ш га тен глаш ди , у қўлидаги м илтиғи билан 
сакраб туш ди, теп адаги кондуктор бўйнини чўзиб, 
байроқчаси билан м аш инистга белги берди, вагон 
ҳануз тезликни п асай ти р ган ча олдидан оҳиста су- 
зиб ўтди, аммо паровоз сокин хилват томон қ а р а та
тобора тез-тез пиш илларди, узатгичлар тарақ-ту- 
руғининг тўлқини я н а вагонлар у зр а ўтди, ниҳоят 
тезлик ортди в а поезд кўринм ай қолди. Ўзи у йўқ 
эди. Овози ҳам қолмаганди. Воқий, чексиз-чегара- 
сиз, яш ил, ёғоч арралайдиган заводдан қадим ий- 
роқ, тор изли тем ир йўллардан узунроқ, беф арқ, ўз 
ўйига ш ўнғиган хилват ю қорида бирлаш ди.
- Мистер Бун келдими? - сўради у.
- М ендан ҳам олдинроқ келган, - деди Эш. - Кеча 
Хоуксда поезддан туш ганида, ю к ортилган извош
кутиб турган экан. Кечқурун лагерга келсам, осто- 
над аўти рган экан. Бугун кун ёриш масданоқ ўрмон- 
га йўл олди. Олмахон д арахти томон йўл олишини, 
сен ҳам ов қилиш га ў ш а ж ойга бориш ингни айтди. 
Ўша ерда у ч р аш аси зл ар .
Бу ж ойни у биларди - ўрмон четида, кесилган 
эски ёғочлар ораси д а й и р и к д ар ах т бор, агар сез- 
д и рм асдан секин бориб, тўсатдан отилиб чиқилса,
100


йилнинг бу палласида баъзан ш охларда ўн-ўн беш 
олмахонни кўри ш м ум кин. Улар қ о ч а олмайди, 
атроф да бош қа д ар ах т йўқ. Шунинг учун у извош га 
чиқмади.
- Мен тўғри ў ш а ерга, - деди у.
- Ўзим ҳам ш ундай ўйлагандим, - деди Эш, -
м ана, бир кути ўқларни олиб келгандим.
У қутини узатиб, ж иловни тормоз тутқисидан 
еча бошлади.
- Майор сенга бундай қилиш мумкин эмаелигини 
н еча м ар та айтган, - деди бола.
- Нима? - деди Эш. Кейин давом этди. - Бун Хог- 
генбек ёдида тутеин - туш лик яри м еоатдан кейин 
дастурхонда бўлади, там ад д и қилмоқчи бўлеангиз, 
тезроқ қим ирланглар.
- Бир еоатдан кейин? - қай тадан сўради у. - Ҳали 
тўққиз бўлгани йўқ-ку. - У еоатини чиқариб, Эшга 
кўреатди.
Эш еоатга боқмади ҳам.
- Бу ш аҳар вақти . Ҳозир биз ш аҳардам асм из. 
Ўрмондамиз.
- Ундай бўлса қуёш га қара.
- Қуёшга қараш га ҳам ҳожат йўқ, - деди Эш. - Агар 
Бун Хоггенбек билан тушлик қилмоқчи бўлеангиз, 
сизга айтилган в ақтд а келинг. Кейин ўчоқ бошида 
ғимирлашга вақтим бўлмайди, ўтининг ғамини ейи- 
ш им керак. Оёғинг остига ҳам қараш керак. Бу ерда 
ҳозир судралувчилар тўлиб-тошиб ётибди.
- Хўи, майли, - деди у.
В а ям -яш и л , ёзги ўрм он уни тан ҳ о ли к билан 
эмас, балки хилват чам бари билан ўраб олди. Ўр­
мон ўш а-ўш а эди: унга, боқийга ёзнинг яшиллиги, 
кузнинг ёнғинлари в а ёмғирлари, муздек совуғи в а
ҳатто қорининг ўзгариш и учун ҳож ат бўлмаганидек, 
ўзгариш и га ҳож ат йўқ эди...
101


...ў зи н и н г б и р и н ч и буғусини ў л д и р га н , Сэм 
ю зига буғунинг и сси қ қон и н и суртиб қўйган в а
улар лагерга қайти б келган ў ш а кун, ў ш а тонгда 
Эш қош и н и чим ириб, аччи ғлан ган , ҳатто ҳақо- 
ратланган ҳолда қар аб турганини в а охир-оқибат 
М аккаслинга ҳ ақ и қ атан ҳам буғуни у йиқитганли- 
гини тасди қлаш га тўғри келгани ёдида: Эш ўш а 
оқш омда ўчоқ ортидаги бурчакда қовоғини уйиб, 
ёнига йўлатмай ўтириб олди, ш унинг учун Теннин 
Ж им га кечки овқатн и келтириш га тўғри келди в а
ўзи ҳам м ани тун соат бирда уйғотди в а Эш но- 
нуш та дастурхонини ёзганлигини маълум қилди 
в а ж аҳли ч и қ қ а н м айор де Спейн Э ш нинг роса 
пўстагини қоқи ш га туш ди, Эш эса тунд, тиш ини 
қ ай рар в а ниҳоят Эш ҳам овга бориш в а буғуни отиб 
ўлдириш ни истаётгани, ш унчаки хоҳлабгина эмас, 
балки қ атьи й р ав и ш д а отиб ўлдирмоқчи эканлиги 
маълум бўлди в а м айор де Спейн ш ундай деди: 
«Ана қ а н а қ а ният, агар биз бунга рози бўлмасак, 
ўзимиз ф ар ту к тақи ш и м и зга тўғри келади», Уолтер 
Юэлл эса қўш иб қўйди: «Ёки нонуш та қилиш учун 
яр и м тунда ўрним издан туриш га тўғри келади»; в а
бола буғуни отиб ўлдириш га улгургани в а ф а қ а т
гўшт тугамаса, бунга бош қа рухсат берилмаслиги 
сабабли м илтиғини Э ш га такл и ф қилиб кўрди, 
бироқ бу м асалага м айор де Спейн аралаш иб, бо- 
лага милтиғини бугун Бун бериш ини буюрди, Эшга 
эса Буннинг тузукроқ п и тр а милтиғи в а ўқларни 
топш ириш га кўрсатм а берди, лекин Эш «Ўқларим 
ўзим да бор» деб б и р вар ак ай и га тўрт сочм а ўқ қу- 
тисини: қуён учун учинчи рақамли, қуш лар учун 
иккинчи рақам лиларни кўрсатди в а бу ҳар бир ўқ 
турининг келиб ч и қи ш и тарихини гапириб берди; 
в а майор де Спейн, Уолтер в а генерал Компсоннинг 
буни қай ҳолда тинглаганлари боланинг ёдида қол-
102


ди; Эш нинг «Отилмайди? Шундай отилсинки! М ана 
бунисинн, - у й и р и к пи тран и кўрсатди, - генерал 
Компсон сакки з йил аввал берган, тўппа-тўғри мил- 
тиғидан, ўш ан да уч шохдорни қулатган милтиғидан 
чиқариб берган. М ана буниси эса, - у куёнларга 
мўлжалланган ўқларни тан тан аво р кўрсатди, - бу 
болакайдан ҳам к а тт а ёшда!» дегани; в а ўш а тонгда 
Эш нинг милтиғини ўзи ўқлаб берди: ўқдонга а в ­
вал лойҳўракка мўлжалланганини, кейин учинчи 
рақам лини, ўкдонда биринчи бўлиб туриш и учун 
эса охирида й и ри к пи тран и ж ойлади; в а қор ёғар- 
ди, майор де Спейн Ж им билан отда, у - милтиқсиз 
в а Эш отлар билан ёнм а-ён бориш арди; ва, м ана, 
қўйиб ю борилган и зқу вар итлар и зга туш дилар
унсиз 
ч ў к а ё т г а н
ҳ аво д а ж арангдор, қулоққа ёқим- 
ли ҳуриш чалинди в а гўё ҳали туғилмаган акс садо 
билан бирга кўмилгандек вазнсиз, беҳисоб, чарчоқ 
билмай, ш итирлам асдан туш аётган қор парчалари 
остида деярли ў ш а оннинг ў зи д а ўрм онда ғойиб 
бўлди; в а м айор де Спейн в а Ж им итлар кетидан 
отларини н и қ та га н ч а чоптириб кетди лар ҳ ам д а 
ҳам м а н ар са ж ой-ж ойига тушди, у худди ҳозиргина 
Эш дан ан и қ эш итгандек, ҳаммасини тушунди - Эш 
ов қилиб бўлган в а ҳатто ўзи, болага буғуни қулат- 
ганини ҳам кечирди в а улар орқаларига қайтдилар; 
аниқроғи Эш: «Энди қаёққа?» деб сўради в а у «Бу 
ёққа» деди; в а бўралаётган қор о сти д а олдинда 
борарди, чунки Эш м ан а, й и ги р м а йилдан бери 
ҳар йили бу ер д а яри м ой бўлишига қ ар ам а й в а
лагергача яри м миля бўлмаса ҳам йўлни билмасди; 
бироқ кўп ўтм ай уни Эш м илтиқни қ ан д ай ушлаб 
олгани ҳазилакам чўчитмади в а у Эш ни олдинга 
ў ткази б ю борди; в а Эш ш ах д ам қ а д а м таш лар
экан, энди сўзамоллик билан аввал ўтиб бораётган 
жойлари, кейин ўрмон ваўрм ондаги ҳаёт, д ар р ан д а
103


гўшти, умуман егулик, таомни тайёрлаш в а хотини 
о вқатн и қ ан д ай ииш ириш и, лўндагина кам иирш о 
хотини хусусиятлари ҳақи да ҳикоя қилиб кетди; шу 
ж ойга келганда дарҳол яқ и н д а м айор де Спейннинг 
қўш нилари ёллаган оқсоч аёл в а агар бу хизм аткор 
бундан кейин ҳам «думини ликиллатадиган» бўлса, 
қ ар и ялар н и м аларга қодирлигини қўрсатиб қўйи- 
ш и, аф суски хотини унга ҳ ам и ш а кўз-қулоқлиги 
тўғрисида ж у д а им и-ж им игача, ниҳояси йўқ қари - 
чилик достонини тўқи ш да давом этди; улар ҳозир 
лагердан ч о р ак миля н ар и д а тугайдиган қам иш зор 
в а н аъ м атаклар орасидаги ҳайвонлар сўқмоғидан 
борардилар; уларнинг йўлини сўқм оққа кўндаланг 
йиқитилган к а тт а д ар ах т тўсди в а Эш ҳам он гаи 
сотганча ундан сакраб ўтмоқчи бўлганди, тўсатдан 
д ар ах т орқаси дан бир я ш а р ч а ай и қ боласи кўта- 
рилди, о р қа оёқларига ўтириб олди, олд оёқларини 
беҳол, худди дуо китобидек кўтариб ю зини тўсди, 
бир неча лаҳза ўтди, Эш милтиғини қўрқув сил- 
тови билан кўтарди , бола «Аввал ўқн и ўқдондан 
чиқар» деди , ам мо м илтиқ теи ки си босилганди, 
бола «У ерд а ў қ йўқ-ку, аввал ўқни жойла» деди; ва 
Эш унга қулоқ солди, милтиқ чайқалди, т и к қотди, 
теики босилгани эш итилди, пистон чиқм ади, бола 
«Қайтадан ўқла» деди в а ў қ бутун оғирлиги билан 
дўмбалоқ ошиб ён томонга, ч акалакзо р га урилди. 
«Энди учинчи рақамлиси» - ўйига келди унинг в а
я н а теики беҳудага босилди в а «Лойхўракники қол­
ди» деган ф и к р м иясига урилди, Эш тезда милтиқни 
қ ай тад ан ўқлади, у эса «Отма! Отма!» деб бақирди, 
аммо я н а теп ки н и н г қуруқ чиқиллагани эш итил­
ди, холос; в а а й и қ ўгирилди, ч ў ккал ад и , ғойиб 
бўлди; в а д арахт, қам иш зор, ю мш оқ в а бетўхтов 
бўралаётган қор қолди; в а Эш «Энди қаёққа?» деб 
сўради в а у «Бу ёққа. Кетдик» деди в а йўлда давом
104


этмоқчи эди, Эш «Аввал пистонларни йиғиб олиш 
керак» деди; в а у «Бош иигга ураеан м и . Кетдик» 
деди, бироқ Эш милтиғини д ар ах тга суяб қўйиб, 
сўқмоқдан четга чиқиб, у келиб, пистонларни қи- 
дириб топгунича букилган ҳолда тў н ка атроф ини 
титкилади, в а улар иккаласи қадди н и ростлаган 
эдилар, ш у лаҳзада уч қад ам н ар и д а суяб кўйилган 
в а ёдларидан кўтарилган милтиқ ўз-ўзидан пақил- 
лаб, олов сочди в а тинди; в а бу с а ф а р милтиқни 
ўзи қўлига олиб, ўқларни ўқдондан чи қарди , Эшга 
охирги қотиб қолган гильзани узатди, милтиқни 
бош қа ўқлам асдан лагерга олиб келди в а Бун тў- 
ш аги олдидаги бурчакка суяб кўйди.
...ёз в а қуз в а қор в а нам, ш арб атд ан бўккан 
баҳорнинг белгилаб кўйилган навбат алмаш иш лари, 
ўрмон борлиғинингўчмас в а боқий босқичлари, уни 
инсон ёки деярли инсон қилган ўрмонлар; ўрмон 
боланинг м аъ н ави й отаси бўлган, у эъзозлайди- 
ган в а қулоқ тутадиган, севадиган, ундан маҳрум 
бўлган в а у ҳ а қ д а м отам тутаётган, қул негрлар в а
индеецлар йўлбош чиси авлоди бўлган қ а р и Сэм 
Ф азерсни боққан в а тўйдирган ўрмонлар; в ақ ти
келиб у уйланади в а у хотини билан ўз н авб ати д а 
қ и сқ а в а хаёлий бахтларини топадилар (табиати 
бўйича ўткинчи бўлса, уни бахт деб бўлармикин?), 
Сэм тўғрисидаги хотираларини, эҳтимол, т а н а та- 
н ани тан олмайдиган ж ой га олиб кетади лар - ахир, 
хотира манту-ку - ш ундай бўлса ҳам ўрмон унинг 
я к к аю яго н а р аф и қ аси в а маҳбубаси бўлади.
У ўш а й и р и к д ар ах тга яқи н лаш м асдан , акси н ча 
ун д ан узоқлаш аётган ҳолда одим ларди. Бу ер д а 
бир ўзи дайдиб ю риш ига рухсат бериш м айдиган 
в а қ т га кўп бўлгани йўқ; хиёл к а тт а р о қ бўлиб в а
деярли ҳеч н арсани билмаслигини англай бошлагач, 
ўзи ҳам бу ерга ёлғиз келиш га ю раги дов бермас-
105


ди; я н а бироз улғайиб в а ўз билимсизлиги чегара- 
сини у қ ад ар аник, бўлмасада тасавву р этиб, бу 
ерга компас билан келиш га азм қилган в а адаш иб 
қолмаган бўларди; йўқ, ўзи га иш ончи ш у қ ад ар
ортгани учун эм ас, балки М аккаслин, м ай ор де 
Спейн, Уолтер в а Компсон ниҳоят уни ком паснинг 
стрелкаси қ а ё қ қ а кўрсатм асин, бунга иш ониш га 
ўргатганлари учун. Ҳозир эса ком пасга қар аб эмас, 
балки мўлжалини қуёш билан солиш тирган ҳолда 
борарди, аммо хоҳлаган в а қ т д а х ар и т ад а қаер д а 
турганлигини қ и р қ қад ам аниқлик билан кўрсата 
оларди; в а ҳ ақ и қ атан ҳам деярли ўзи кутган ж ой да 
ком пания танобчилари томонидан м айор де Спейн 
сотишни истам аган участка бурчакларига ўрнатган 
тўрт бетон устундан бирини кўрди; ниш абли қия- 
ликдан кўтарилиб, кўп ўтмай қи р устида турарди 
в а бу ердан оқ бўёқларини сақлаб қолган, қиш нинг 
қори в а ёмғир остида ж онсиз, ҳатто емирилиш ҳам 
қайноқ, сачратқи, урчиш ватуғилиш ола-ғовуридан 
бўртадиган, ўлим эса умуман бўлмаган ушбу ерда 
мутлақо бетона барча тўрт устун кўриниб турарди. 
Икки куз хазонрезгисида япроқлар билан тўшал- 
ган, и кки баҳор сувлари билан ю вилган қабрларни 
аж ратиб бўлмасди. Лекин йўлдан адаш майдиганлар 
қабр устларидаги тош ларга ҳам муҳтож эмасдилар, 
у Сэм Фазерс ўргатганидек, атроф даги белгилар, 
дарахтларга қараб мўлжал оларди в а у иш онч ҳосил 
қилиш учун суққан овчи пичоғи дарҳол Ше{5 суякла^- 
ри устига кўмилган Қари Беннинг ж ароҳатланган, 
қуриб қолган п ан ж аси ётган ғилдирак мойи соли- 
надиган думалоқ ж ез банкасига қадалди.
У ш у заҳотиёқ бу ж ойни тупроқ билан тўлдирди. 
Ва и кки йил муқаддам якш ан б а тонгида улар Мак­
каслин, м айор де Спейн в а Бун билан бирга Сэмни 
унинг овчи бурғуси, пичоғи в а трубкаси билан
106


бирга кўмиш гаи и ккинчи қабрни қи дирм ади - ис- 
каш нинг ҳож ати йўк, эди. У ёнгинасида, эҳтимол ўзи 
тепкилаб турибди. Лекин бу муҳим эмасди. «Сэм, 
балким, тонгдан бери шу ерда, ўрмондалигимни 
билеа керак» хаёлидан ўтказди у Сэм М аккаслин в а
майор де Спейн келиш ига қ ад ар ётган, Бун билан 
бирга д аф н супачасини ўрнатиш ган дарахтга яқин- 
лаш ар экан: м ана, дарахтга қоқилган, занглаган, 
ранги ўчган, ан ав и устунларга ўхш аб кўзни ҳақо- 
ратлам айдиган, бегона бўлса ҳам ўрм ондан ўрнини 
тоиган, аллақачондан бери бўм-бўш, аввалги саф ар
қолдирган овқат ҳам, там ак и ҳам йўқ ж ез банка; у 
чўнтагидан там аки , янги гулли рўмолча, Сэм яхш и 
кўрган новвот халтачасини ч и қар д и - аммо булар 
ҳам ғойиб бўлади, сал нарига кетиш и билан йўқола- 
ди - йўқ, куёш дан яш ирилган бу ж ойларнинг қо р а 
туп роғи н и ж одугар сўқм оқлар билан тўлдирган 
беҳисоб ҳаёт, яш иринган, н а ф а с олаётган, ҳар бир 
шох, ҳар бир яп р о қ д ан қ ан д а й қ ай р и л аётган и , 
қи рдан узоқлаш аётганлигини кузатиб турган ҳаёт 
томонидан уқилган ҳолда ўзгаради.
В ақтини бой бериб ўтирмади, бу ер д а ф н а эмас, 
Сэм ҳам, Шер ҳам ўлмаган, ер остида қисилиб ётиш- 
гани йўк,, балки беҳисоб бўлаклар, лекин ҳалок бўл- 
майдиган зарралар билан ҳар бир барг, ҳар бир шох- 
д ан ж ой олиб, ҳаво в а куёшда, ёмғир в а шудрингда, 
чўчқа ёнғоқ, эман в а я н а чўчқа ёнғоқда, тонг отиши 
в а ботиши, я н а тонг отиш ида, ўзининг беҳисоблиги 
в а бўлакланганлигида барҳаёт в а яхлит ер билан 
бирга эрки н ҳ а р а к а т қилиш моқда. Қари Б ен ҳам. 
Ҳа, Қари Бен! Улар а й и қ қ а п ан ж аси н и қайтариб 
бериш ади, албатта қай тари б бериш ади - в а я н а
мусобақалаш иш бошланади в а ов узоқ давом этади, 
аммо парчаланган ю рак ҳам, яр ал ан ган т а н а ҳам 
бўлмайди... У сеҳрлаб қўйилгандайтўхтади. Навбат-
107


даги қадам и ни қўйиш учун оёғини ердан узганича 
қотиб қолди, н аф ас олмасдан қотиб қолди, м иясига 
Эш нинг огоҳлантириш и урилди, қулоқлари остида 
унинг овози ж аранглади, в а у - Айзек М аккаслин 
лунёга келм асидан бзфун таьқ и б қилиб келадиган, 
ҳадик эмас, қўрқоқлик эмас, балки илонга қараган- 
д а ҳам қўҳна қўрқинч босиб келди, кески н зарба 
берди. У - алоҳида махлуқ, азалдан лаънатланган, 
ўлим келтирадиган, узун, олти фут22д ан ортиқроқ ва 
қари , қачонлардир ёрқин бўлган навқи рон ли к ж и- 
лолари х и р а тортган, ўчган, судралиб в а яш ириниб 
ю радиган ўрмон м анзарасида кўзни қам аш тирм ай- 
диган ҳолича ҳали ҳалқа бўлиб эш илмади, ш ақил- 
доғи билан сас ч и қ ар м ад и , ф а қ а т та я н и ш учун 
қалин ш иддатли илмоғини (у ҳам ҳадиксиз, ҳозирча 
ф а қ а т сокин таҳдид билан) ти зза д ар аж аси д а ёнига 
таш лади, турган ж ой и дан бир қад ам д ан ҳам кам
м асо ф ад аги бош ини бироз о р қ ага тортди; ҳатто 
унинг бўш, чи ри ётган бодрингларнинг кўнгилни 
ай н и тад и ган в а я н а аллақан дай ном сизларнинг, 
ҳам м а н ар сад ан ҳорғин хабардорлик, ҳўрланган- 
ликнинг ҳиди келарди. Н иҳоят илон қим ирлади. 
Бош ини аввалгидек ю қори в а қий ш ай ти рган ҳолда 
уш лаганча четга судралди в а тан аси н и н г кўтарил­
ган учдан бир қисм и боши билан оғирлик в а му- 
во зан ат қонунига зид р ави ш д а ҳаракатлан аётган
икки оёқли алоҳида м авж удотни таш ки л этиш и га 
ўхш арди - узоқлаш аётган бош кети д ан оқаётган 
бу соя - буларнинг ҳам м аси судралиб кетаётган
бир илон эканлигига иш онгинг келмасди; у онгсиз 
р ав и ш д а қад ам қўйиш ини тугатди в а бир қўлини 
кўтарган ча ти к туриб, бундан олти йил илгари уни
22 
фуТ 

Download 7,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   43




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish