Бозор иқтисодиёти шароитида пул ва пул муносабатлари, кредит ва кредит муносабатлари, банклар ва банк тизимининг роли ошиб боради

5. Молия-кредит ресурслари бозори. Фонд биржаси ва уларнинг операциялари


Молия бозори – бу аввало пул фондлари ва пул ресурсларини ташкил этиш, улардан фойдаланиш юзасидан вужудга келадиган муносабатлардир. Молия бозори таркибига қимматли қоғозлар бозори, валюта бозори, инвестиция бозори, ссуда капитали бозори кабилар киради.
Молия бозорини асосий қисмини қимматли қоғозлар бозори ташкил этади.
Ўзбекистон Республикасининг «Қимматли қоғозлар ва фонд биржалари тўғрисида»ги қонунига мувофиқ «Қимматли қоғозлар – бу уларни чиқарган шахс билан уларнинг эгалари ўртасидаги мулкий ҳуқуқларни ёки қарз муносабатларини тасдиқловчи дивидент ёки фоиз кўринишида даромад тўлашни ҳамда ушбу хужжатлардан келиб чиқадиган ҳуқуқларни бошқа шахсга бериш имкониятини назарда тутувчи пул хужжатидир».
Қимматли қоғоз немисча «Uertresht» сўзидан олинган бўлиб «қимматли хуқуқ» маъносини англатади.
Қимматли қоғозларга акция, облигация, хазина мажбуриятилари, депозит ва жамғарма сертификатлари, векселлар ва ҳосила қимматли қоғозлари киради.
Қимматли қоғозлар бозори – бу жисмоний ва юридик шахсларнинг қимматли қоғозларини чиқариш, уларнинг муомилада бўлиши ва сўндирилиши билан боғлиқ муносабатлар тизимидир.
Қимматли қоғозлар бозорининг иштирокчилари бўлиб уларни сотиш ва сотиб олишда молиявий воситачи вазифасини бажарувчи эмитентлар, инвесторлар, инвестиция институтлари, банклар ва бошқалар ҳисобланади.
Кредит ресурслари бозори молия бозорининг таркибий қисми бўлиб, унинг ҳолати ссуда капиталининг доиравий айланиш жараёни билан боғлиқ.
Ссуда капитали бозорининг асосий иштирокчилари бўлиб:

• 
  Турли банкларда сақланувчи ссуда капиталига айланувчи бўш молиявий ресурсларнинг эгалари.
  
• 
  Пул маблағларини бевосита жалб қилувчи, уларни ссуда капиталига айлантирувчи ва фоиз кўринишида ҳақ тўлаш ва қайтариш шарти билан вақтинчалик фойдаланишга қарз олувчига берувчи кредит молиявий ташкилотдир.
  
• 
  Бўш маблағларни вақтинчалик фойдаланганлик учун тўлов тўлайоладиган давлат ташкилотлари, хуқуқий ва жисмоний шахс кўринишидаги қарз олувчилар ва бошқалар ҳисобланади.
  

Банклардан бериладиган кредит ресурсларнинг мақсадли йўналишидан келиб чиққан ҳолда ссуда капитали бозори қуйидаги асосий сегментларга бўлинади:

•